2 Νοεμβρίου: Ημέρα των Νεκρών

[LeLou]

Η Ημέρα των Νεκρών, ή Dia de los muertos, έχει ενσωματωθεί στις παραδόσεις των Καθολικών Μεξικανικής καταγωγής εδώ κι εκατοντάδες χρόνια και κληρονομήθηκε από τον πολιτισμό των Αζτέκων.

Πρόκειται για μια γιορτή που τιμά τις ψυχές εκλιπόντων φίλων και συγγενών, όπως ισχύει δηλαδή και στην περίπτωση του Ορθόδοξου Ψυχοσάββατου, με τη διαφορά ότι πλαισιώνεται από κοινωνικές εκδηλώσεις και γιορτάζεται σε χαρούμενη ατμόσφαιρα. Τα σχετικά έθιμα έχουν πλέον εξαπλωθεί άνα τον κόσμο και είναι ιδιαίτερα διαδεδομένα τόσο στη Λατινική Αμερική, όσο και σε πολιτείες των ΗΠΑ που ανθούν Ισπανόφωνοι πληθυσμοί (όπως Καλιφόρνια, Νεβάδα και Τέξας).

Οικογένειες και φίλοι επισκέπτονται σε μεγάλες παρέες τα νεκροταφεία κι αφού περιποιηθούν τους τάφους, αφήνουν προσφορές (λουλούδια, γλυκά ή ό,τι άλλο επιθυμούν), γευματίζουν με τα αγαπημένα φαγητά των αποθανόντων και διηγούνται ιστορίες ή αστεία περιστατικά που ζήσανε μαζί τους. Πολλοί συνηθίζουν επίσης να πετούν και γιγάντιους χαρταετούς.

Την παραμονή της γιορτής και στα πλαίσια του εορτασμού των Αγίων Πάντων (31/10 Halloween και 1/11 Hallowmas, παραμονή κι ανήμερα Αγίων Πάντων), σε κάποιες περιοχές διοργανώνονται πομπές και παρελάσεις μασκοφορεμένων (σκελετοί, φαντάσματα, δαίμονες, μάγοι, κλπ) που θυμίζουν καρναβάλι αλλά έχουν συγκεκριμένη θεματολογία, ενώ παρέες μασκαρεμένων παιδιών τριγυρνούν από πόρτα σε πόρτα και ζητούν να τα κεράσεις ζαχαρωτά ή γλυκά για να μη σε καταραστούν και σε μαγέψουν (trick or treating). Τα σπίτια διακοσμούνται εσωτερικά και εξωτερικά με ανάλογα στολίδια και νεροκολοκύθες σκαλισμένες σα νεκροκεφαλές.

Ιδιαιτέρως στο Μεξικό, ο εορτασμός της Ημέρας των Νεκρών διαρκεί δύο εικοσιτετράωρα. Απ’ τα μεσάνυχτα της 31ης Οκτωβρίου μέχρι και 1ης Νοεμβρίου, οι άνθρωποι ενθυμούνται τις ζωές μικρών παιδιών και νεαρών αγαπητών προσώπων που χάθηκαν, ενώ η 2α Νοεμβρίου αφιερώνεται στην ανάμνηση των ενηλίκων.

Ο πιο συνηθισμένος τρόπος που τιμούν τους νεκρούς είναι η κατασκευή ενός μικρού βωμού, είτε στον τάφο του εκλιπόντος είτε στην αυλή του δικού τους σπιτιού, χρησιμοποιώντας τη φωτογραφία του και αντικείμενα που θα του άρεσαν (αγαπημένο άρωμα, λουλούδι, παιχνίδι, μουσική, βιβλίο, φαγητό, ποτό, αντικείμενο που θυμίζει το επάγγελμα και τα hobby, καθώς κι ένα μικρό δώρο). Πολύ συχνά, δίπλα στη φωτογραφία αποθέτουν και ποιήματα που έγραψαν για την περίσταση, με πιο σύνηθες θέμα τις όποιες εκκεντρικότητες του νεκρού, επειδή είναι ακριβώς το στοιχείο που τον ξεχωρίζει απ’ τους άλλους ανθρώπους και ομορφαίνει την ανάμνησή του.

Επίσης, ανταλλάσσουν μεταξύ τους σπιτικά ζαχαρωτά σε σχήμα νεκροκεφαλής και γλυκά ψωμάκια, τα οποία καταναλώνουν συμβολικά, σαν υπενθύμιση ότι ο χρόνος μας στη γη είναι λιγοστός και πρέπει να τον απολαμβάνουμε ζώντας όσο το δυνατόν πληρέστερα την κάθε του στιγμή.

Φτάνουν ακέραια τα λουλούδια μας ως το βασίλειο του θανάτου;
Είναι αλήθεια ότι θα φύγουμε κι εμείς;
Κι αν φύγουμε πού θα πάμε; Πού;
Θα είμαστε νεκροί εκεί ή θα εξακολουθούμε να ζούμε;
Μήπως εκεί θα υπάρχουμε ξανά;
Δε χάνεσαι όσο οι ζωντανοί εξακολουθούν να σε θυμούνται

Μετάφραση στίχων αρχαίου ποιήματος στα Nahuatl, απ’ τη συλλογή Οι Εορτασμοί των Σκελετών
Cinco Puntos press, 1999

[xry45]

Πολυ καλο το αρθρο σου lelou..

.......ο χρονος μας στη γη ειναι λιγοστος και πρεπει να τον απολαμβανουμε .....

και στα ζαχαρωτα νεκροκεφαλης δεν θα λεγα οχι...:toung:

[Μητσάκος]

Κάτι αντίστοιχο έχουμε, αν δεν κάνω λάθος, και στην Κοζάνη, μάλλον το Ψυχοσάββατο. Αν κάποιο μέλος γνωρίζει περισσότερα, θα είχε ενδιαφέρον να δούμε και τα δικά μας :bigsmile:

[voulatain]

Πραγματι κατι αναλογο με την Ημερα των Νεκρων,ειναι το Ψυχοσαββατο γιατους ορθοδοξους.Στην πραγματικοτητα ειναι δυο τα Ψυχοσσαβατα,το πρωτο ειναι πριν την Κυριακη της Αποκρεω κ το δευτερο πριν τη Κυριακη της Πεντηκοστης.Το ψυχοσσαβατο λεγεται κ Σαββατο των Ψυχων κ συνηθιζεται να φτιαχνουν κολλυβα τα οποια τα πανε στα μνηματα κ αφου μνημονευσουν τους νεκρους τους,τα μοιραζουν στο κοσμο.

[LeLou]

Κάτι αντίστοιχο έχουμε, αν δεν κάνω λάθος, και στην Κοζάνη, μάλλον το Ψυχοσάββατο. Αν κάποιο μέλος γνωρίζει περισσότερα, θα είχε ενδιαφέρον να δούμε και τα δικά μας :bigsmile:

Επειδή αγαπώ πολύ τις παραδόσεις, θα το εκτιμούσα κι εγώ αφάνταστα αν κάποιο μέλος γνωρίζει να μας πει κάτι σχετικό με τα ελληνικά έθιμα του Ψυχοσάββατου:bigsmile:. Ξέρω μόνο για τα κόλλυβα που πηγαίνει ο κόσμος στην εκκλησία κι όταν γκούγκλαρα τη λέξη βρήκα μονάχα τα εξής:

Ψυχοσάββατο (Κρήτη)
Το Ψυχοσάββατο λένε ότι οι ψυχές κάθονται στα δέντρα και μας βλέπουν. Αν κόψεις ένα κλαδί θα πέσουν κάτω και θα παραπονεθούνε… γι’ αυτό, την παραμονή και ανήμερα του Ψυχοσάββατου δεν κόβουν δέντρα. Πηγαίνουν κόλλυβα στην εκκλησία και μετά τη λειτουργία τα μοιράζουν.

Ψυχοσάββατο (Ίος)
Την παραμονή του Ψυχοσάββατου οι κοπέλες ετοιμάζουν και ψήνουν το «αλμυροπιτάρι», μια αλμυρή πίτα που περιέχει ένα νόμισμα. Αφού μοιράσουν την πίτα, όποια κοπέλα πετύχει το νόμισμα πιστεύεται ότι θα παντρευτεί μες την ίδια χρονιά.

[athinoula85]

Δεν ξέρω κατά πόσο θα είμαι ''μεσα'' στο θέμα και αν εννοούσατε αυτό .
Υπάρχει ένα έθιμο εκδήλωσης της Κυριακής του Θωμά απο Έλληνες Ποντίους προς τιμήν των νεκρών.

Έθιμα της Κυριάκης του Θωμά

Σε ολόκληρη την παγκόσμια ιστορία δύσκολα συναντάται άλλο παράδειγμα λαού , τόσου μικρού όσο οι Πόντιοι , τόσο απομονωμένοι ανά τους αιώνες , εκατοντάδες μίλια μακριά από τον κυρίως κορμό της φυλής του , ο οποίος παρά την ανελέητη πίεση που δέχθηκε απο βάρβαρους κατακτητές κατάφερε να διατηρήσει ακέραιη την εθνική του συνείδηση και υπόσταση . Η διατήρηση αρχαιοελληνικών παραδόσεων ακολουθούν τους 'Ελληνες του Πόντου σε κάθε φάση της ζωής. Ένα δείγμα αυτής της συνέχειας είναι και τα ταφικά έθιμα της Κυριακής του Θωμά. Στην ευρύτερη περιοχή κυρίως της Τραπεζούντας του Πόντου την Κυριακή του Θωμά διοργανώνονταν στα μνήματα των χωριών και των κωμοπόλεων γεύμα προς τιμή των νεκρών . Οι Έλληνες του Πόντου φρόντιζαν για την διευθέτιση τυχόν οικονομικών εκκρεμοτήτων συγγενικών προσώπων του προς τρίτους , αλλά και για την οικονομική και ηθική στήριξη των οικογενειών των εκλιπόντων. Επισκέπτονταν πολλές φορές τον χρόνο τα μνήματα και αντάλλαζαν κεράσματα με άλλους παρεβρισκόμενους . Τα μνήματα ήταν παντα περιποιημένα και κοσμούνταν συνήθως με αγαπημένα αντικείμενα των νεκρών. Την Κύριακη του Θωμά όλοι οι κάτοικοι των ελληνικών κοινοτήτων φρόντιζαν να είναι παρον στο γεύμα προς τιμή των νεκρών. Πιστεύεται οτι οι ψυχές των νεκρών ανεβαίνουν στον επίγειο κόσμο απο τον ¶δη την ημέρα της Ανάστασης για να παραμείνουν ως την ημέρα του Αγ. Πνεύματος .
Την τελευταία μέρα οι καθαροί στην ψυχή αποτολμούσαν να δουν και τα πρόσωπα των πεθαμένων. Συνήθως ήταν παιδιά που με έναν καθρέφτη μέσα στα πηγάδια προσπαθούσαν να συλλάβουν τις νεκρικές μορφές , λίγο πριν την επιστροφή τους στον ¶δη.
Μετά τον ξεριζωμό και την εγκατασταση στην Ελλάδα τα έθιμα αυτά εγκαταλήφθηκαν.Ηταν οι Πόντιοι πρόσφυγες της Πρώην Σοβιετικής Ένωσης που τα επανέφεραν. Σήμερα τα συναντάμε στην Κομοτηνή , τη Ροδόπη και στα Σούρμενα Αττικής.
Οι ρίζες αυτών των εθίμων είναι προχριστιανικές και ανάγονται στην αρχαία Ελλάδα. Για παράδειγμα, οι συμβολισμοί του νερού και του καθρέπτη είναι συνδεδεμένοι με την αρχαία δοξασία οτι οι νεκροί κατέβαιναν στον ¶δη μεσω των νερών του Αχέροντα ποταμού.
Πέραν απο τις δυσκολες καταστάσεις που έζησε αυτός ο λαός , καταφερε μέσα στο διάβα των χιλιετιών να κρατήσει άσβεστες τις πρώτες του μνήμες .

Να συμπληρώσω , πως την Κυριακή του Θωμά τελούταν τρισάγιο στην μνήμη των νεκρών.

Συγχωρέστε με για το μεγάλο πόστ.

[ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΚΟΥΚΙ]

Ναι Αθηνουλα μου ετσι ειναι [ειμαι ποντια]την μερα αυτη τρωνε και πινουνε μεσα στα νεκροταφεια ,ειναι ενα εθιμο καπως ....

[athinoula85]

Να συμπληρώσω πως οι πληροφορίες ήταν από το 12.04.2007 - Εκδήλωση Ποντίων Θρυλορίου για τα έθιμα Κυριακής του Θωμά - Ο Χρόνος, Κομοτηνή, Ροδόπη

[flame]

Επειδή είναι σχετικό με το θέμα και μου αρέσει πολύ αυτό το ποίημα του Αλέκου Σακελλάριου που έγραψε στα πολύ πρώιμα χρόνια του.

Η ΚΗΔΕΙΑ ΜΟΥ:scared:


Βιολέτες, μωβ κορδέλες και λιβάνι
και εμένανε μ΄αρέσει δε μ΄αρέσει,
θα μ΄έχουνε στης Εκκλησιάς τη μέση,
Σε μια παράλληλη γραμή με το ταβάνι....

Στην κάσα μου εκεί την καρυδένια
διχως ελπίδες και όνειρα και δίχως έννοια
θα ΄χω τα χέρια μου δετά, τα μάτια μου βαθουλωτά
-δε θα ΄χει μπει ακόμα το καπάκι-
και ίσως στη μύτη και στ΄αυτια να ΄χω μπαμπάκι
και θα μαι ο πρόξενος της φρίκης και του τρόμου
σ΄όσους θα ΄ρθούν πολύ κοντά στο φερετρό μου

επειδή το επεξηγεί ο συγγραφέας γιατί ήταν πριν πολλά χρόνια που το έγραψε δεν το θυμάται όλο μετά περιέγραφε τι θα λέγανε οι συγγενείς και οι φίλοι
όπως:
Ήταν γερό ταλέντο και τεχνίτης
και διαπιστώνει αμέσως:
όλοι σε παραδέχονται σαν είσαι μακαρίτης!
γιατί ήταν όπως λέει μακροσκελέστατο
και καταλήγει:

Δεύτε τελευταίον ασπασμόν
θα πει ο παπάς με βιάση
ίσως, για να προφτάσει
σε κάποιο πλούσιο σπίτι στα Πατήσια
κάτι βαφτίσια.....:toung:

[athinoula85]

¶ν μου επιτρέπεται , να παραθέσω και κάποια άλλα στοιχεία , από συνήθειες και έθιμα για την Κυριακή του Θωμά , για τα οποία δεν βρήκα πληροφορίες από το internet παρά μόνο οτι έχει περάσει/διασωθεί από παππού σε πατέρα - και από πατέρα σε γιό/κόρη κ.ο.κ

Ακόμη και σήμερα με την οικογένειά μου τιμούμε αυτο το έθιμο . Για ένα έθιμο-συνήθειο το οποίο μπορεί να ενταχθεί στα ταφικά έθιμα της Κυριακής του Θωμά είναι και το να μην επιστρέφονται στο σπίτι τα φαγητά τα οποία ήταν ''ταγμενα'' για τους νεκρούς . Δηλαδή , τα φαγητά που έφερναν οι συγγενείς των νεκρών στα μνήματα - και κερνούσαν τον κόσμο , καλό είναι να μην τα πέρνεις πίσω στο σπίτι . Όπως λέει και ο μπαμπάς μου - είναι ασέβεια για τους νεκρούς . Τα φαγητά τα φτιάχνουμε για να ''φάνε'' μαζί μας οι νεκροί , είναι προς τιμή τους . Για αυτό και κερνάμε τον κόσμο που πέρναει απο τα μνήματα ή οποιονδήποτε συγγενή είναι παρόν.
Μια μικρή ιστορία που μπορώ να μοιραστώ μαζί σας - η οποία με ανατρίχιασε λίγο όταν την άκουσα - έχει να κάνει με αυτό το έθιμο και είναι πραγματική .
Το καλοκαίρι μιλούσαμε με έναν πολύ καλό φίλο και συνάδελφο , τον Χριστόφορο , ο οποίος τυχαίνει να είναι αρκετά θρησκευομενο άτομο . Μου διηγήθηκε μια ιστορια , κατι που συνέβη πέρισυ την Κυριακή του Θωμά.
Είχαν πάει το πρωί της Κυριακής στα μνήματα με την οικογένειά του για να τιμήσουν τους νεκρούς .. όταν φεύγοντας η μητέρα του αποφάσισε να πάρει τα φαγητά πίσω στο σπίτι. Ο Χριστόφορος την ρώτησε - γιατί ? Και εκείνη του είπε - Έλα τώρα , προκαταλήψεις ειναι αυτές . Δεν πρόκειτα να γίνει κάτι ...
Την ίδια μέρα το βραδυ , όταν έπεσαν να κοιμηθούν , μετά απο αρκετή ώρα - άγρια χαράματα - η μητέρα του σηκώθηκε να ανάψει το καντηλάκι μπροστά από την εικόνα του Χριστού . Ο Χριστόφορος την άκουσε που σηκώθηκε και την ρώτησε τι έγινε .?Εκείνη του είπε πως είδε ένα όνειρο ''περίεργο'' . Ο Χριστόφορος με αγωνία , φυσικά την ρώτησε τι είδε ? Εκείνη είπε : είδα τον πατέρα μου , την μάνα μου , τον θείο μου , τη θεία μου , την εξαλδέλφη μου . [Να σημειώσω πως όλοι αυτοί είναι νεκροί ]. Και ξαναρωτά ο Χριστόφορος - και πως του είδες ? τι έκαναν ? Και απαντά η μαμά του : '' Τους είδα καθισμένους όλους μαζί στην τραπεζαρία , καθόντουσαν γύρω γύρω από το τραπέζι και έτρωγαν. Μου είπαν πως αφού δεν τους άφησα στο σπίτι τους να φάνε , ήρθαν στο δικό μου. ''


Ελπιζω να μην σας κουρασα .. :embarrest