Ο 'Αρχοντας των Δαχτυλιδιών - Αποσυμβολισμός ενός σύγχρονου μύθου

Εισαγωγή

Η ιστορία του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών είναι ένα δημοφιλές παραμύθι του καιρού μας, περιέχει στοιχεία ωστόσο που θα μπορούσαν να το βοηθήσουν να εξελιχθεί σε κάτι περισσότερο, σε ένα συμβολικό μύθο. Είναι μία ιστορία μυθολογική, με πολλές αναφορές σε παραδόσεις των ευρωπαϊκών λαών και κυρίως των Κελτών και των Γερμανικών Λαών. Οι βασικές του προσωπικότητες αντιστοιχούν σε συμβολικές φιγούρες που έχουμε μάθει κατά καιρούς να αναγνωρίζουμε εξωτερικά ( ο Μάγος, ο Βασιλιάς, το Ξωτικό, ο Νάνος ), οι οποίες όμως λίγες φορές έχουμε αναρωτηθεί τι σημαίνουν εσωτερικά και σε ψυχολογικό επίπεδο.

Η ιστορία του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών έχει να κάνει με την ιστορία ενός Δαχτυλιδιού. Ενός Δαχτυλιδιού κι ενός ανθρώπου. Ενός ανθρώπου, που για χάρη αποστασιοποίησης του θεατή / αναγνώστη μετατρέπεται σε Χόμπιτ, με τον ίδιο τρόπο που ο συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας ασκεί πολιτική κριτική, μεταφέροντας το σύστημα σε άλλο πλανήτη, ώστε η κριτική να είναι έμμεση και να μην προκαλεί αντιδράσεις στο θεατή ( και το κατεστημένο ).

Οι πρωταγωνιστές

Ο Φρόντο είναι ο πρωταγωνιστής της ταινίας. Συμβολίζει τον απλό άνθρωπο, τον αντιήρωα. Εκείνον που ξέγνοιαστος και άδολος παίζει και χαριεντίζεται με τους φίλους και τους συγχωριανούς του σε ένα απομακρυσμένο χωριό στο Σάιρ. Η άδολη εποχή στη ζωή του ανθρώπου είναι η παιδική ηλικία. Αλλά ίσως και να είναι και η ηλικία, που δε γνωρίζουμε ακόμη ποια είναι η σκληρή πραγματικότητα.

Ο Φρόντο έχει στη ζωή του οδηγούς. Το θείο του Μπίλμπο και το μάγο Γκάνταλφ. Ο Γκάνταλφ ως πνευματικός οδηγός είναι αρχετυπική φιγούρα δασκάλου – μύστη, που εισάγει το Φρόντο στα μυστήρια της Μύησης. Ο θείος του Μπίλπο είναι το παρελθόν. Το παρελθόν που μεταφέρει το Κάρμα του σε μας είτε από ενέργειες δικές μας ή άλλων ψυχών που είχαμε συναλλαγές. Το δαχτυλίδι του Σάουρον συμβολίζει το Κάρμα. Το φορτίο που έχουμε να κουβαλήσουμε και την ευθύνη που έχουμε να αναλάβουμε (όπως θα δούμε παρακάτω ο Σάουρον θα μπορούσε να αντιστοιχηθεί στον Κρόνο, που είναι κύριος του Κάρμα).

Κατά μία άλλη προσέγγιση ο Μπίλμπο θα μπορούσε να είναι και μία προηγούμενη ενσάρκωση του Φρόντο, που μεταφέρει το Κάρμα της. Κι η φυγή από το Σάιρ η ώρα του Ψυχής να φύγει από το ξέγνοιαστο ουρανό και να εισέλθει στη Γη.

Μόλις γίνεται κληρονόμος του δαχτυλιδιού ο Φρόντο καλείται να αλλάξει. Κατά μία προσέγγιση να μεγαλώσει, να ενηλικιωθεί. Κατά μία άλλη να κατέβει στη ζωή στη γη και να γνωρίσει την ύλη. Η διαδικασία αυτή είναι μία διαδικασία επίπονη, μία διαδικασία πόνου. Στην αρχή παίρνει το θέμα ελαφρά (μέχρι να φτάσουν στη σύσκεψη των Φυλών στο Κάστρο των Ξωτικών) αλλά από τη σύσκεψη αυτή και μετά παίρνει μόνος του την απόφαση για να κουβαλήσει το Δαχτυλίδι. Από τη στιγμή αυτή και μετά θα λέγαμε ότι γίνεται ένας μαθητής και πρέπει να περάσει μία σειρά από δοκιμασίες. Στην πορεία της δοκιμασίας έχει μαζί του μία σειρά από βοηθούς. Ο Άραγκορν, ο Λέγκολας, ο Γκίμλι και οι τρεις φίλοι του με καλύτερο το Σαμ. Τι συμβολίζει παρέα που τον βοηθά στο ταξίδι του; Είναι μία σειρά από αρχετυπικά σύμβολα, όπως ο Ήρωας, το Ξωτικό και ο Νάνος.

Συμβολίζουν τη συνεργασία με τα διάφορα επίπεδα της ύπαρξης. Τη αντικειμενική νόηση (Άραγκορν), τις αστρικές δυνάμεις (Λέγκολας) και τις δυνάμεις της Γης και της Φύσης (Γκίμλι). Αλλά και τη συνεργασία με τις στοιχειακές δυνάμεις. Τους Ντέβας, όπως του λέει η Θεοσοφία.

Προσεγγίζοντας το με αυτή τη συμβολική, οι τρεις σύντροφοι θα μπορούσαν συμβολίζουν τα διάφορα επίπεδα της ύπαρξης. Τη αντικειμενική νόηση (Άραγκορν), τις αστρικές δυνάμεις (Λέγκολας) και τις δυνάμεις της Γης και της Φύσης (Γκίμλι). Ο Άραγκορν θα μπορούσε να συμβολίζει το Μάνας, ο Λέγκολας το Ανώτερο Αστρικό πεδίο και ο Γκίμλι το Φυσικό. Οι τρεις σύντροφοι συμβολίζουν όμως και τους τρεις δρόμους της εσωτερικής μαθητείας στον εσωτερισμό (ως γνωστόν για τους γνωρίζοντες το χώρο της θεοσοφίας οι ανώτερες δυνάμεις καθρεφτίζονται στα κατώτερα επίπεδα με τη λογική του κατόπτρου, το 1ο επίπεδο στο 7ο, το 2ο στο 6ο και το 3ο στο 5ο). Οι τρεις δρόμοι της μαθητείας είναι αυτοί της 1ης ακτίνας (Γκίμλι, Άτμα), της 2ης ακτίνας (Λέγκολας, Μπούντι) και της 3ης ακτίνας (Άραγκορν, Μάνας).

Από την άλλη, αν ακολουθήσουμε τη συμβολική της Καμπαλλά ο Άραγκορν ως Βασιλιάς αντιστοιχίζεται στον Ήλιο και στο σύμβολο του Τίφαρετ, τον Ήρωα / Σωτήρα. Είναι αυτός που ευνοούν οι Ουρανοί (Χόχμα = Ουρανός = Άγιο Πνεύμα = Γκάνταλφ αλλά και Μπίνα = Κρόνος = Σατανάς ( ; ) = Σάουρον), που δεν είναι τίποτα άλλο στην πραγματικότητα από τις δύο πλευρές του κοσμικού καλού και κακού. Στην περίπτωση αυτή ο Φρόντο δεν είναι παρά ο απλός άνθρωπος που βρίσκεται στο τελευταίο Σεφιρώθ, το Μαλκούτ και πρέπει να ανέλθει την κλίμακα του Δέντρου της Ζωής. Λέγκολας και Γκίμλι για το Φρόντο αντιστοιχούν στα Νετζά και Χοντ τους δρόμους της αιθέριας/ξωτικής Αφροδίτης και του τεχνίτη/μάγου Ερμή. Οι ίδιοι σύντροφοι όμως αν ιδωθούν σε σχέση με τον Άραγκορν θα μπορούσαν να αντιστοιχούν Χέσεντ και το Γκεμπούρα το Δρόμο του Ελέους (Δίας) και το δρόμο του Πολέμου (Άρης).

Στο δρόμο του Φρόντο παρουσιάζονται και άλλοι βοηθοί που εντάσσονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο είτε στο Νετζά (αιθέριοι μη ανθρώπινοι) ή στο Χοντ (μάγοι, τεχνίτες), ενώ παρουσιάζονται και κάποιες μητρικές προσωπικότητες όπως η Γκαλάντριελ που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι αντιστοιχούν στο Γιέσοντ, το Σεφιρώθ της Μητέρας της Φύσης. Παράλληλα οι φλύαροι φίλοι του από το Σάιρ είναι κι αυτοί μέρος του Μαλκούτ, ενώ θεοσοφικά θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι είναι στο ίδιο επίπεδο με το Φρόντο, στο επίπεδο του Κάμα Μάνας, της υποκειμενικής σκέψης.

Ειδική αναφορά θα άξιζε να κάνουμε στον Γκάνταλφ, που στο πρώτο μισό της τριλογίας είναι ένας απλός μάγος της εξαπάτησης (Ποσειδώνας), ενώ μετά το θάνατο του και την ανάσταση του επιστρέφει ως μύστης και δάσκαλος της δεξιάς ατραπού. Για το λόγο αυτό τον ταυτίζω και με το Χόχμα και με τον Ουρανό.

Η ανάβαση στο Όρος του Μαρτυρίου

Ένας άλλος συμβολισμός που έχει μεγάλη σημασία στο Μύθο είναι η ανάβαση στο Όρος του Σάουρον. Κατά τη διάρκεια της ανάβασης ο Φρόντο δεν έχει πλέον τη βοήθεια της αδελφότητας του Δαχτυλιδιού. Είναι μόνος και πρέπει να αντιμετωπίσει μόνος του τους κινδύνους. Μοναδικός του σύντροφος ο Σαμ, το Ανώτερο Αστρικό για τους Θεοσοφιστές ή το Διανοητικό μέρος του Συγκινησιακού κατά τον Ουσπένσκυ, που είναι το μαγνητικό κέντρο του ανθρώπου στις ανώτερες δυνάμεις.

Σκιά του Φρόντο και κατώτερος εαυτός του είναι το Γκόλουμ. Ως Γκόλουμ θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε το ίδιο μας το κορμί, αν το δούμε κατά τους χριστιανούς μοναχούς ως ένα άδειο σαρκίο. Αλλά είναι και η ψυχολογική σκιά μας, τα εγωιστικά μας ιδεώδη. Η μάχη του Φρόντο δεν είναι με τον Σάουρον, είναι με τον ίδιο του τον εαυτό. Ανεβαίνει το όρος του μαρτυρίου, αντιμετωπίζοντας εφιάλτες και δαίμονες, όπως ο Ηρακλής όταν κατεβαίνει στον Άδη ή - θα τολμούσαμε να πούμε - ο Χριστός το Γολγοθά. Είναι υποχρεωμένος να κάνει πέτρα την καρδιά του, ως άλλος Αιγόκερως για να καταφέρει να ξεπεράσει τις απειλές του Αστρικού και να σώσει την Ψυχή του. Η ανάβαση στο όρος θα μπορούσε να αντιστοιχηθεί στην ώρα της εγκατάλειψης του κόσμου, όπου κανείς παλεύει με τις αστρικές μορφές για να φτάσει στο τέλος στην αίθουσα που περιμένουν την Ψυχή του.

Ο Σαμ είναι η ενέργεια του Ανώτερου Αστρικού που έχει καταφέρει να μαζέψει ο Φρόντο κατά τη διάρκεια της ζωής του στη γη, αυτή που τον στηρίζει στην αποχώρηση του. Η Αίθουσα αναμονής είναι το καράβι που περιμένουν στο τέλος τον Φρόντο. Ο Φρόντο έχει ξεπεράσει τη μύηση και δεν μπορεί να επιστρέψει πλέον στη γη. Έχει αφήσει πίσω το υλικό σώμα του (Γκόλουμ) ή αλλιώς έχει αναστηθεί. Οι φίλοι του τον βλέπουν για λίγο, όπως κι οι μαθητές το Χριστό, αλλά σύντομα τους εγκαταλείπει.

Επίλογος

Η ταινία βρίθει αστρολογικών αλλά κυρίως αστρολογικών συμβολισμών και αξίζει τον κόπο να σκεφτεί κανείς πάνω στις αρχετυπικές φιγούρες που παρουσιάζει. Αν υπάρχουν τέτοιες αναφορές στην βιβλιογραφία ή το internet θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να συζητηθούν.

Σημείωση: Το άρθρο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε το 2008 στην ιστοσελίδα Αstrognosi και αναδημοσιεύεται εδώ με την άδεια του υποφαινόμενου και συγγραφέα.