Αντιπροσωπεύει την «εναλλακτική» όψη του φωτός μέσα στο σκοτάδι, την εσωτερική γνώση, το παράλογο, το διαισθητικό και υποκειμενικό. Απομυθοποιημένη ή όχι, η σελήνη εξακολουθεί να μας αιχμαλωτίζει με την σαγήνη της. Άλλωστε όταν νυχτώνει με φεγγάρι πολλά μπορούν να συμβούν… Αουουου!
Η ξάγρυπνη χλομάδα της φέρνει στο μυαλό μεθυσμένους από έρωτα κάτω από το φεγγαρόφως, ασημένια μονοπάτια σε νυχτερινές διαδρομές, κόκκινα από τους κόσμους του μεταφυσικού μάτια, νεράιδες και ξωτικά αιχμάλωτα της παλίρροιας, μυαλά τρελαμένα από την παρουσία της. Κάθε φορά που η νύχτα επιστρέφει στον κόσμο των αβέβαιων υπάρξεων -όπως είναι οι άνθρωποι - τότε οι ώρες του φεγγαριού γεμίζουν τον ουρανό με το «φως» του πάγου και αντανακλούν τους φόβους, τις αδυναμίες και τις αυταπάτες μας σε αυτή τη μυστηριώδη ουράνια φιλντισένια μπάλα.
Και αν οι περισσότεροι αυτοαποκαλούμαστε δέσμιοι της γητειάς της, υπερβάλλοντας κάποιες φορές με συνήθειες… λυκάνθρωπου, είναι γιατί το μυστήριο συναντά τον μύθο, η αψεγάδιαστη ομορφιά την ποίηση και η αποκρυφιστική λάμψη το μαλακό σκοτάδι. Βέβαια για τους προσγειωμένους «βαρετούς», μπορεί να είναι απλά και μόνο ο δορυφόρος της γης. Ένας αφιλόξενος τόπος γεμάτος σημάδια από μετεωρίτες που πέφτουν με ορμή πάνω του. Υπάρχει όμως και η άλλη όψη του φεγγαριού. Αυτή που ανακαλεί μνήμες και ιστορίες που ακούγαμε όταν ήμασταν παιδιά και υπαγορεύει νύχτες γεμάτες μυστήριο, έξαψη και μεγαλείο. Εκεί που τα πάντα είναι εφικτά αρκεί να «καβαλήσουμε» ένα μαγικό χαλί, για να γνωρίσουμε τον κόσμο μέσα από τις πιο παράξενες περιπέτειες, ή να ελευθερώσουμε το τζίνι από τη θολή μποτίλια, για να χαθούμε μαζί του σε επιθυμίες και όνειρα με κάστρα, ιππότες και φλογισμένες ανάσες δράκων. Και όταν το ασημένιο χαμόγελο στο στερέωμα γίνεται ολοστρόγγυλο βλέμμα στον ουρανό, ε, τότε αρχίζουν τα ωραία…
Η «παραδοσιακή» πλευρά του φεγγαριού
Ό,τι και να λέγεται για την μαγευτική σφαίρα που στοιχειώνει τις καρδιές μας με την πρώτη ματιά (και ενίοτε …δαγκωματιά, για να φτιάξουμε ατμόσφαιρα) η σελήνη συνεχίζει να αποτελεί έναν υπαρκτό μύθο με πραγματικές διαστάσεις. Όσοι ξέρουν υποστηρίζουν ότι η ημέρα που στέκει ολοστρόγγυλη στον μαύρο ωκεανό του ουρανού είναι εξαιρετική για τη συλλογή των βοτάνων. Ειδικά οι ρίζες που μαζεύονται με πανσέληνο ή με σελήνη στη χάση θεωρείται ότι έχουν ισχυρότερη θεραπευτική δύναμη από ό,τι τις άλλες περιόδους. Οι ρίζες, ιδιαίτερα εκείνες που θα χρησιμοποιηθούν στην θεραπεία ασθενειών, δεν πρέπει για κανένα λόγο να εκτεθούν στο φως του ήλιου. Στις ημέρες πανσελήνου στον Λέοντα τα ζώα γίνονται θορυβώδη, στην Παρθένο γίνονται πάρα πολύ επιθετικά. Λίγο πριν από την Πανσέληνο αν κόψουμε ξύλο αυτό θα είναι σταθερό, ευλύγιστο και ελαφρύ. Τα χριστουγεννιάτικα έλατα που κόβονται 3 ημέρες πριν από την ενδέκατη Πανσέληνο του χρόνου κρατούν τις βελόνες τους πολύ καιρό. Και εδώ η επιστήμη σηκώνει τα χέρια ψηλά. Να μια ευτυχής στιγμή να παραδοθεί επιτέλους σε κάτι που δεν ελέγχει: το ανεξήγητο.
Δύο «τρελά ερωτευμένοι» πλανήτες
Πρόκειται για μια αδιέξοδη αγάπη με πολύ πάθος και ένταση, όπως αρμόζει άλλωστε στις σχέσεις όπου ο ανεκπλήρωτος έρωτας αποτελεί μια οδυνηρή διαδρομή και ταυτόχρονα μια ανεξέλεγκτη πρόκληση. Η Σελήνη έλκει τη Γη και η Γη πολύ περισσότερο τη Σελήνη. Το αποτέλεσμα αυτής της αμοιβαίας έλξης είναι οι παλίρροιες, ένα φαινόμενο που παρατηρείται κάθε έξι ώρες, είτε η Σελήνη βρίσκεται από τη μία πλευρά του πλανήτη μας, είτε από την άλλη. Όταν η σελήνη φτάνει στο μισό της περιστροφής της γύρω από τη Γη, δείχνει την πλευρά της που φωτίζεται από τον Ήλιο και φαντάζει στον ουρανό σαν ολοστρόγγυλος φωτεινός δίσκος -κάτι σαν μια προσπάθεια να αναδείξει τις αρετές της γοητείας της- και γίνεται πανσέληνος.
Από τον ήλιο η σελήνη φαίνεται σαν να βρίσκεται πίσω από τη γη. Κάποιοι επιμένουν πως στις λίγες ώρες τις πανσελήνου γίνεται αισθητή η δύναμη της επιρροής της πάνω στη Γη, στον άνθρωπο, στα ζώα και στα φυτά. Και για τις λίγες αυτές ώρες της μοναδικής νύχτας λέγεται ότι συγχωρούνται όλες οι αμαρτίες. Αυτό εκτός από μαγικό, ε, είναι και βολικό!
Οι μάγισσες της …Σελήνης
Από τη Φυσική Μαγεία (γνώση της συμπάθειας και αντιπάθειας των πραγμάτων) ως τη Μαθηματική ή μηχανιστική τάξη των πραγμάτων και από τη μαγεία των Φαρμακευτών (μαγικά βότανα, ερωτικά φίλτρα) και την Τελετουργική Μαγεία (Γοητεία ή Μαύρη Μαγεία) ή τη Λευκή Μαγεία, η σελήνη είχε πάντοτε έναν ξεχωριστό ρόλο. Γνωστές από αρχαιοτάτων χρόνων οι μάγισσες της Θεσσαλίας αλλά και η Μαγεία της Κρήτης. Σημερινά απομεινάρια από τις παλιές αυτές γνώσεις είναι το Νταβέτι, μια «παράξενη» γιορτή που γίνεται ακόμα και σήμερα στην Ανατολική Κρήτη. Κύκλοι, μαυρομάνικα μαχαίρια, ολόγιομο φεγγάρι, μυημένες «προσευχές» πρωταγωνιστούν στο «παραδοσιακό» αυτό σκηνικό. Σύμφωνα με θρύλους και «μιλητές» ιστορίες, άξια μάγισσα είναι εκείνη που μπορεί «να κατεβάσει το φεγγάρι» χωρίς να το αναγκάσει και όταν το ρωτά εκείνο να απαντά χωρίς να το επιτάσσει. Αν το κατεβάσει από τον ουρανό δείχνοντας ότι δε το σέβεται και το εξαναγκάζει να «μιλήσει», τότε οι ισορροπίες διαταράσσονται με αποτέλεσμα να ελευθερώνονται οι δαίμονες που βασανίζουν τον κόσμο. Βέβαια στην πραγματική ζωή οι ταλαιπωρίες και οι κανιβαλισμοί κάθε είδους ήταν -και θα είναι πάντοτε- από άνθρωπο σε άνθρωπο και όχι από διαβολικές παρουσίες.
Η λατρευτική όψη της Σελήνης
Η πανσέληνος συμβολίζει την ολότητα, την ολοκλήρωση, την ισχύ και την πνευματική δύναμη. Στις παραδόσεις των λαών αντιπροσώπευε πάντα τη μυστική πλευρά της φύσης, την αμφιλεγόμενη όψη της. Θεωρούσαν ότι «αποφασίζει» για τις παλίρροιες, τα νερά, τις βροχές και τις εποχές και κατά συνέπεια τη διάρκεια της ζωής. Όλες οι σεληνιακές θεές έλεγχαν το πεπρωμένο των ανθρώπων και ύφαιναν τη μοίρα, που πολλές φορές απεικονιζόταν σαν αράχνη στο κέντρο του ιστού της. Στον βουδισμό η πανσέληνος και η νέα σελήνη είναι περίοδοι ισχύος και πνευματικής δύναμης. Οι Ινδιάνοι την παρομοιάζουν με το φως του μεγάλου πνεύματος, σε κάποιες φυλές όμως η σελήνη είναι μια μοχθηρή και αρνητική «παρουσία». Για τους Σουμέριους η νύχτα της πανσελήνου ήταν περίοδος προσευχής, αγαλλίασης και θυσίας.
Οι πρόγονοί μας βάφτισαν στη μυθολογία μας τη Σελήνη Εκάτη. Τη λάτρευαν και την έτρεμαν έτσι όπως μόνο στους θεούς αρμόζει. Οι εκδοχές για την καταγωγή της ήταν πολλές. Κάποιοι πίστευαν ότι είναι η κόρη του Δία και της Δήμητρας, άλλοι της Ηρας και του Περσέα και άλλοι τέλος την ταύτιζαν με την Αρτεμη, τη θεά του κυνηγιού. Πολλά και τα επίθετα που περιέγραφαν την ξεχωριστή μορφή της. Η Αγριόμορφη, η Τρίμορφη, η Νυχία ή η Κυνοσφανής, όπως αλλιώς αποκαλούσαν τη θεά των νεκρών και των ψυχών Εκάτη, έβγαινε τις νύχτες στα σταυροδρόμια μαζί με ένα πλήθος λευκά σκυλιά που γάβγιζαν άγρια και προκαλούσαν ρίγη τρόμου σε όσους είχαν αμαρτήσει ή είχαν αφήσει κάποιον νεκρό άταφο. Οι εύποροι Αθηναίοι για να κερδίσουν την εύνοιά της τής ετοίμαζαν και της αφιέρωναν ειδικές τελετές, γνωστές ως τα «Δείπνα της Εκάτης», με διάφορα εκλεκτά εδέσματα που τα άπλωναν στο σεληνόφως ώσπου να χαθούν. Όμως η σελήνη καταλαμβάνει εξίσου σημαντική θέση στις παραδόσεις και δοξασίες των νεοελλήνων.
Με τις νεράιδες και τα ξωτικά -όπως πίστευαν σε πολλές περιοχές- να πλημμυρίζουν τη νύχτα της πανσελήνου τα δάση, για να σκορπίσουν έρωτα σε ό,τι αγγίζουν με το ραβδί τους, για να φύγουν λίγο προτού ξημερώσει, μαγεμένες και οι ίδιες, μοιράζοντας λήθη και συγχώρεση! Ή με τις μάγισσες -όπως λέγεται σε πολλά χωριά της Ηπείρου- που μαζεύονται στα ποτάμια και λούζουν τα μαλλιά τους σε κρυστάλλινα νερά, φτιάχνουν μελόπιτες και με επικλήσεις κατεβάζουν το φεγγάρι για να κλέψουν λίγη από την πολύτιμη φεγγαρόσκονή του που γιατρεύει τη βασκανία και έχει τη δύναμη να αλλάζει και να μεταμορφώνει τα πάντα. Ακόμα και τους βάτραχους σε πρίγκιπες για χάρη του έρωτα.
«Υστερία» υπό το σεληνόφως
Πολλοί μύθοι έχουν τις ρίζες τους στις λαϊκές παραδόσεις. Για παράδειγμα, οι Βαβυλώνιοι πίστευαν ότι η γυναίκα μπορεί να συλλάβει ανάλογα με τις φάσεις της Σελήνης. Τέτοιες απόψεις μετατράπηκαν σε αποδεκτές παρανοήσεις για τη γονιμότητα και τον ρυθμό των γεννήσεων. Η άποψη ότι παρατηρούνται περισσότερες γεννήσεις όταν το φεγγάρι είναι γεμάτο είναι αποδεκτή από πολλούς μορφωμένους ανθρώπους, ακόμη και σήμερα. Επιστημονικές μελέτες, πάντως, δεν επιβεβαιώνουν κάτι τέτοιο. Η επίδραση του φεγγαριού στις παλίρροιες συνέβαλε με τη σειρά της στην ενίσχυση της σχετικής μυθολογίας. Το γεγονός ότι το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από 80% νερό συμβάλλει κατά ένα μεγάλο μέρος στην άποψη ότι το φεγγάρι ασκεί ισχυρή επίδραση στον οργανισμό και στη συμπεριφορά.
Ο Αστρονόμος George Ο. Abell αξιώνει ότι ένα κουνούπι θα ασκούσε περισσότερη έλξη βαρύτητας στο βραχίονά μας από το ολόγιομο φεγγάρι. Ο σεληνιασμός (επιληψία) είναι ενδεικτικό της άποψης των κοινωνιών για την επιρροή της σελήνης στον ανθρώπινο οργανισμό. Στην πραγματικότητα πρόκειται για χρόνια πάθηση του νευρικού συστήματος που συνοδεύεται από απώλεια της συνείδησης και σπασμούς. Αναφέρεται μάλιστα δύο φορές στην Καινή Διαθήκη όπου ο Χριστός θεραπεύει τους «σεληνιασμένους» και θεωρείτο από τους Εβραίους σαν μία από τις χειρότερες ασθένειες, καθώς ήταν αποτέλεσμα ενέργειας δαιμόνιων ( Ματθαίος 17:15). Τέλος, σε ό,τι αφορά τον πλέον διαδεδομένο μύθο της Πανσέληνου, ότι δηλαδή μπορεί να οξύνει καταστάσεις σχιζοφρένειας και ανεξέλεγκτης συμπεριφοράς, οι ερευνητές εξετάζοντας εκατοντάδες περιπτώσεις, διαπίστωσαν ότι τα σχετικά περιστατικά ήταν στατιστικά αμελητέα και δεν επαρκούσαν για την εξαγωγή οποιουδήποτε συμπεράσματος. Τουλάχιστον μέχρι νεοτέρας.
10 πράγματα που, ίσως, δεν ξέρετε για την Σελήνη:
1) Η ονομασία της Σελήνης προέρχεται από τη λέξη «Σέλας», που σημαίνει «ακτινοβολία».
2) Μια μέρα της Σελήνης έχει 655 ώρες –οπότε, αν σκοπεύουμε να… πάμε, καλύτερα να διορθώσουμε τα ρολόγια μας!
3) Αν στη Γη ζυγίζουμε 72 κιλά , στην επιφάνεια της Σελήνης θα ζυγίζουμε 13, οπότε συμφέρει να την επισκεφτούν όσοι θέλουν να βλέπουν λιγότερα κιλά στην αφιλότιμη ζυγαριά τους.
4) Στη Σελήνη (μάλλον) δεν υπάρχει καθόλου νερό. Οπότε πάρτε μαζί σας κανένα μπουκαλάκι μη και φεγγαροξεραθείτε .
5) Η διάμετρός της είναι 3.475 χιλιόμετρα και η μάζα της είναι 81 φορές λιγότερη από αυτή της Γης. Μπορείτε να το επαναλαμβάνετε στις παρέες σας με φυσικότητα ψαγμένου αστρονόμου, για να …εντυπωσιάσετε.
6) Η Σελήνη δεν έχει ούτε ατμόσφαιρα ούτε σύννεφα και οι βροχές καθώς και οι άνεμοι δεν υπάρχουν. Αυτός είναι ο λόγος που τα πετρώματα της επιφανείας της δεν έχουν υποστεί διάβρωση εδώ και 4.000.000 χρόνια. Το τι σας χρησιμεύει να το ξέρετε τώρα αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Ίσως για να ξαναεντυπωσιάσετε την παρέα σας;
7) Η Σελήνη είχε κάποτε ενεργά ηφαίστεια αλλά τώρα είναι όλα ανενεργά. Τι ανακουφιστικό!
8) Οι σεισμοί στη Σελήνη είναι εκατομμύρια φορές λιγότερο δυνατοί από τους σεισμούς στη Γη. Ευκαιρία να χτίσετε, αρκεί να προλάβετε …οικόπεδο.
9) Το μαγνητικό πεδίο της Σελήνης είναι 100 με 1.000 φορές πιο αδύνατο από αυτό της Γης. Άρα τα μαχαιροπήρουνα κάποιος άλλος τα κλέβει.
10) Από τη Γη βλέπουμε πάντα την ίδια πλευρά της Σελήνης. Και όμως αιώνες τώρα δεν μας κούρασε…
Για μια... φέτα Φεγγάρι!
- 585 π.Χ. Ο Θαλής καταπλήσσει τους Αιγύπτιους με την πρόγνωση της σεληνιακής έκλειψης της 28ης 5ου του 585 π.Χ.!
- 1609 Ο Γαλιλαίος μελετά τη Σελήνη με τηλεσκόπιο δικής του κατασκευής.
- 1647 Ο Γ. Χεβέλιους χαρτογραφεί τη Σελήνη.
- 1860 Οι πρώτες φωτογραφίες της Σελήνης.
- 1959 Το ρωσικό διαστημόπλοιο «Λούνα 2» συντρίβεται στην επιφάνεια της Σελήνης. Το «Λούνα 3» πετά πάνω από την αθέατη πλευρά της.
- 1966 Το αμερικανικό διαστημικό σκάφος «Ορμπιτερ» φωτογραφίζει λεπτομερώς τη Σελήνη.
- 1968 Το επανδρωμένο αμερικανικό διαστημόπλοιο «Απόλλων 8» εκτελεί πτήση γύρω από τη Σελήνη.
- 1969 Ο άνθρωπος για πρώτη φορά αφήνει το αποτύπωμά του στη χλωμή «θεά». Είναι οι αστροναύτες του «Απόλλων 11» που προσεδαφίζονται στη Σελήνη.
- 1972 Τελευταία αποστολή του διαστημόπλοιου «Απόλλων» στη Σελήνη. Ευτυχώς.
