Article Manager
30-04-2008, 06:30 PM
Το σεξ ως όχημα και διαδρομή προς το μετασχηματισμό
Ο Jung επεξεργάστηκε αυτή την έλξη μέσω συμπληρωματικότητας στις ανθρώπινες σχέσεις, που επιτρέπει τη δυνατότητα της γονιμοποίησης και της εξέλιξης. Η συμπληρωματικότητα σε μια σχέση αντιπροσωπεύει την ίδια κίνηση προς την πληρότητα ή την ολοκλήρωση όπως εκφράζεται μέσω της γενετήσιας πράξης. Ακριβώς όπως ένα σπερματοζωάριο γονιμοποιεί το ωάριο, έτσι τα ψυχολογικά ζητήματα ενός συντρόφου μπορούν να επηρεάσουν τον άλλον, πράγμα που οδηγεί στον ψυχολογικό μετασχηματισμό. «Είναι σαν ο κάθε σύντροφος να είχε ως στόχο του την ανάπλαση μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας μέσω της ένωσής τους» (Dicks, 1967, σελ. 64). Πρόκειται για μια αναγνωρίσιμη διαδικασία. Πρώτα υπάρχει αμοιβαία έλξη, που ακολουθείται από την πόλωση και καταλήγει (ευελπιστώντας) στη συμφιλίωση.
Προκειμένου να έχουμε ένα παράδειγμα αυτής της διαδικασίας, ας επιστρέψουμε ακόμα μια φορά στο φίλο μας με την σύνοδο Σελήνης-Πλούτωνα σε τετράγωνο με την Αφροδίτη. Ο Πλούτωνας έχει απαγάγει την Αφροδίτη του και την σέρνει στον υπόκοσμο της ψυχής του, όπου παραμένει φυλακισμένη. Αυτό το ψυχικό μας σύμπλεγμα, η θανάσιμη Λερναία Ύδρα μέσα στη σπηλιά. Πιστεύει ασυνείδητα, ότι η ανάγκη του για ευχαρίστηση και τρυφερότητα είναι ένα «σκοτεινό και κατώτερο» στοιχείο της προσωπικότητάς του που πρέπει να απωθήσει. Δεν μπορεί να αφεθεί στην ανάγκη του για τρυφερότητα με μια γυναίκα από το φόβο ότι:
1) θα βλάψει τη μητέρα του και θα αισθανθεί ένοχος (τετράγωνο Σελήνης-Αφροδίτης) και,
2) η γυναίκα θα προσπαθήσει να του επιβληθεί και να τον καταβροχθίσει, ακριβώς όπως η μητέρα του (τετράγωνο Αφροδίτης-Πλούτωνα).
Αντίστοιχα, ο συνειδητός εαυτός του, αντισταθμίζοντας την καταπιεσμένη Αφροδίτη του, εμφανίζεται κάπως αλαζονικός, ψυχρός και άτρωτος. Αγνοώντας αυτή την σύγκρουση, συναντά μια γυναίκα και, σε πείσμα του εαυτού του, την ερωτεύεται Αρχικά το μόνο που βλέπει είναι η προβολή της φωτεινής πλευράς της Αφροδίτης : είναι πολύ ελκυστική, καλή και στοργική. Τον αγαπά και τον λατρεύει. Κατά τη διάρκεια του φλερτ, η Λερναία Ύδρα κοιμάται ήσυχα στη σπηλιά του ασυνείδητου έτσι ώστε ο φίλος μας να μην βλέπει ακόμα την προβολή της «σκοτεινής» Πλουτώνιας Αφροδίτης.
Τελικά, όμως, η Λερναία Ύδρα ξυπνά και ο φίλος μας αρχίζει να παρατηρεί ότι η γλυκιά σύζυγός του είναι επίσης κτητική, ανήμπορη και καταπιεστική. Πρόκειται για την σκοτεινή πλευρά του Πλούτωνα στο Αφροδίσιο σύμπλεγμα – η αρνητική anima ή το «κακό-αντικείμενο». Αμύνεται ενάντια στο μισητό κακό-αντικείμενο με το να κλείνεται στον εαυτό του, να περνά τις περισσότερες ώρες της ημέρας στην δουλειά του, και γενικά να αποφεύγει τη σύζυγό του. Κατά προβλέψιμο τρόπο, εκείνη γκρινιάζει και παραπονιέται για την απουσία του. Αυτός αντιδρά με το να απομονώνεται ακόμα περισσότερο. Η κλιμάκωση της έντασης επιβεβαιώνει τους χειρότερους φόβους του, ότι δηλαδή σκοπεύει να τον κατασπαράξει. Τελικά, χάνει όλο το σεξουαλικό ενδιαφέρον του για τη σχέση. Η σύζυγός του ξοδεύει το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου της με τα παιδιά, ενώ εκείνος επιστρέφει στην κρυφή, σεξουαλική του συνήθεια, που περιλαμβάνει τον υπερβολικό αυνανισμό, την πορνογραφία, και τις συχνές σχέσεις με πόρνες. Με τις τελευταίες, εκφράζει τις σαδομαζοχιστικές φαντασιώσεις του για κυριαρχία και υποταγή.
Τι συμβαίνει εδώ και πώς μπορεί να επιλυθεί; Αν και αυτό το παράδειγμα φαίνεται ακραίο, προέρχεται από το πραγματικό ιστορικό ενός διάσημου προσώπου που θα κατονομάσω στο Μέρος ΙΙ αυτού του άρθρου. Η διαδικασία ξεκινά με το σύζυγο που προβάλλει το Αφροδίσιο σύμπλεγμά του στη σύζυγό του. Χρησιμοποιεί «το διαχωρισμό» κατά τη διάρκεια της φάσης του φλερτ και την βλέπει με έναν εξιδανικευμένο τρόπο ως «ολοκληρωτικά καλή» ή φωτεινό-αντικείμενο, η αγνή Αφροδίτη. Σύντομα, όμως, εμφανίζεται η σκοτεινή πλευρά και αρχίζει να την βλέπει ως ανήμπορη, ασφυκτική μητέρα/γυναίκα ή «ολοκληρωτικά κακό» αντικείμενο. Στην πραγματικότητα, προσπαθεί να απαλείψει από τον εσωτερικό του εαυτό, αυτή την τρομακτική εικόνα της ανάγκης να τον καταβροχθίσουν και έτσι την προβάλλει στη σύζυγό του. Εκείνη, εισπράττει την προβολή και λόγω των δικών της τρωτών σημείων αρχίζει να ταυτίζεται μαζί της. Γίνεται ανήμπορη, κτητική και κυριαρχική. Οι συμπληρωματικές τους πολικότητες τώρα γίνονται άκαμπτες έτσι ώστε οι διαφορές που κάποτε τους έλκυαν και τους μάγευαν, τώρα γίνονται πηγές μιας επώδυνης σύγκρουσης. Αρχίζουν να τονίζουν και να υπερ-προβάλλουν αυτές τις διαφορές με τρόπους που τους δίνουν την αίσθηση της τιμωρίας και του ανταγωνισμού. Ξεχνούν τι ήταν αυτό τους ένωσε και χάνουν την επαφή με τα προηγούμενα συναισθήματα από την αμοιβαία έλξη τους. Εκείνος απομονώνεται και εκείνη τον ακολουθεί μανιωδώς σε όλα. Καθώς κλιμακώνεται η διαδικασία και οι δύο σύζυγοι γίνονται βαθμιαία πιο άκαμπτοι, ο αμοιβαίος πόνος τους οδηγεί στην αναπόφευκτη κορύφωση. Η τελική κατάληξη είναι μια τεράστια έκρηξη, καθώς και οι δύο σύντροφοι αποδεσμεύουν τα καταπιεσμένα συναισθήματα και τις δηλητηριώδεις εμπάθειές τους. Μπορούν να εκφράζουν μεταξύ τους ακόμα και λεκτικά τα εχθρικά τους συναισθήματα με ένα «Γαμώτο»! Η απελευθέρωση αυτή, συνήθως ακολουθείται από μια προσπάθεια συμφιλίωσης, καθώς και οι δύο προσπαθούν να επιλύσουν τις διαφορές τους. Ενόσω θα μοιράζονται τον πόνο τους και θα προσπαθούν να κατανοήσουν τις πηγές και τα αίτια, θα υπάρχει και η δυνατότητα για θεραπεία. Εάν όλα πάνε καλά, μια και μόνη διαισθητική αντίληψη θα διαπεράσει τις άμυνες του ενός συντρόφου και θα καταλήξει στην ψυχική γονιμοποίηση. Και αυτό, στη συνέχεια, μπορεί να οδηγήσει στην ψυχική μεταμόρφωση.
Δεν χρειάζεται μεγάλη φαντασία για να διαπιστώσει κάποιος στην παραπάνω περιγραφή την αναλογία της με αυτό που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής συνεύρεσης. Η φάση του φλερτ, αντιστοιχεί στο στάδιο των προκαταρκτικών του Ταύρου που προηγούνται της συνουσίας. Η προβολή του ψυχικού τραύματος του άνδρα στην γυναίκα του συσχετίζεται με την κολπική διείσδυση του πέους ή με το αρχικό στάδιο του Σκορπιού/Πλούτωνα. Η πρόσληψη και ταύτιση με το προβαλλόμενο μέρος μοιάζει με το άνοιγμα του κόλπου και την ενσωμάτωση του πέους. Όπως ακριβώς υπάρχει η ρυθμική κίνηση που οδηγεί τη σεξουαλική πράξη στην κορύφωση, ομοίως υπάρχει ένας διαδραστικός ρυθμός που οδηγεί στο αποκορύφωμα έντασης στη σχέση. Εφόσον κατά τη διάρκεια της συνουσίας τα φυσικά όρια εξασθενούν, ομοίως και στην διαδικασία της προβολής υφίσταται εξασθένιση των ψυχικών ορίων.
Λίγο πριν από τον οργασμό το μυϊκό σύστημα συσφίγγεται και γίνεται δύσκαμπτο όπως ακριβώς οι σύντροφοι γίνονται ανήσυχοι και ανελαστικοί λίγο πριν τη μάχη. Στη σεξουαλική έξαψη υπάρχει «ένα σημείο χωρίς επιστροφή» μετά από το οποίο είναι ο οργασμός είναι αναπόφευκτος. Παρόμοια, κατά την συζυγική σύγκρουση, η ανεξέλεγκτη κλιμάκωση του διαδραστικού προβλήματος καθιστά την αντιπαράθεση αναπόφευκτη. Ακριβώς, όπως υπάρχει πραγματικός συναισθηματικός πόνος που συνδέεται με τις συζυγικές αντιπαραθέσεις, έτσι υπάρχει προφανής πόνος που συνδέεται με το σεξουαλικό οργασμό. Και στις δύο περιπτώσεις, οι εντάσεις απελευθερώνονται. Τόσο ο οργασμός όσο και η σύγκρουση ακολουθούνται από μια περίοδο ηρεμίας στη διάρκεια της οποίας είναι εφικτή η δυνατότητα του μετασχηματισμού. Στο σεξουαλικό πεδίο, η περίοδος αυτή σχετίζεται με το ταξίδι του σπέρματος στο εσωτερικό της γυναίκας που μπορεί να καταλήξει στη σύλληψη. Στο συναισθηματικό πεδίο, υφίσταται μια διαδικασία ενδοσκόπησης που μπορεί να καταλήξει στη «σύλληψη νέων ιδεών» που αφορούν τα ψυχικά τραύματα και τα ευάλωτα σημεία.
Η πιθανότητα της συζυγικής σύγκρουσης που θα καταλήξει στην ψυχική μεταμόρφωση πιθανόν να είναι τόσο σπάνια όσο σπάνια καταλήγει η σεξουαλική πράξη στην εγκυμοσύνη. Επίσης, η νέα ζωή - μετασχηματισμός - είναι η τελική έκβαση και των δύο διαδικασιών επειδή έχουν τις ίδιες ρίζες. Μέσα από κάθε κρίση το ζευγάρι φθάνει σε ένα κομβικό σημείο απΆ όπου μπορεί να ακολουθήσει τη μια από τις δύο κατευθύνσεις. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το κινέζικο ιδεόγραμμα της «κρίσης» που αποτελείται από δύο σύμβολα, εκ των οποίων το ένα σημαίνει «κίνδυνος» και το άλλο «ευκαιρία». ΚατΆ αυτό τον τρόπο, σε κάθε κρίση συνυπάρχουν ο κίνδυνος του τέλους της σχέσης αλλά και η ευκαιρία της αλλαγής της.
Η διαδικασία που οδηγεί στην αλλαγή είναι μια διαδικασία προβολικής ταύτισης . Ο όρος «προβολική ταύτιση» επινοήθηκε αρχικά από τη Melanie Klein (1946) για να δείξει την ασυνείδητη προβολή στοιχείων προσωπικότητας ενός ατόμου πάνω σε ένα άλλο και εν συνεχεία την αντιμετώπιση αυτού του ατόμου ως εάν τα προβαλλόμενα στοιχεία να ήταν χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του.
Στο δικό μας παράδειγμα, το προβαλλόμενο στοιχείο ήταν η Αφροδίτη του άνδρα ή η ανάγκη του για αισθησιακή ικανοποίηση. Φοβισμένος από αυτή την ανάγκη προσπαθεί να την απωθήσει προβάλλοντάς την στη σύζυγό του. Ταυτίζει την «αδηφάγο Αφροδίτη» του με την σύζυγό του, δηλαδή την αντιλαμβάνεται σαν να έχει ενσωματώσει ένα στοιχείο της δικής του προσωπικότητας, ασχέτως αν αυτό όντως συμβαίνει ή όχι.
Γενικά, το πρόσωπο που υφίσταται την προβολή, ως ένα βαθμό «καταλαμβάνεται» εν αγνοία του από την προβολή. Αυτό καλείται «ενδοβολή» και πρόκειται για μια αναπόφευκτα επώδυνη διαδικασία ταύτισης. Εάν όμως εκείνη είναι σε θέση να αναγνωρίσει ότι αυτός την αντιλαμβάνεται με ένα διαστρεβλωμένο τρόπο που την προκαλεί να παίξει το ρόλο της «άπληστης ερωμένης», μπορεί να επιλέξει έναν διαφορετικό τρόπο ανταπόκρισης. Μπορεί «να κουβαλά» την προβολή αφήνοντας τον εαυτό της να την βιώσει και να προσπαθεί να την κατανοήσει. Ας υποθέσουμε ότι η σύντροφος στρέφεται προς τον σύζυγό της και συνομιλώντας ήρεμα μαζί του, του λέει, «Φαίνεται ότι φοβάσαι πως μπορεί να σε χρειάζομαι τόσο πολύ ώστε να πιστεύεις πως θα χάσεις τον εαυτό σου μέσα στη σχέση μας». Στη συνέχεια μοιράζεται τον πόνο της εμπειρίας της με το σύζυγό της και τον καλεί να της μιλήσει για όλα όσα τον βασανίζουν. Δεν αμύνεται, δεν τον κατηγορεί, ούτε τον επικρίνει και τον συμβουλεύει. Τον αγκαλιάζει και του δείχνει πως αν και είναι ευάλωτος μπορεί να νιώθει ασφαλής. Εάν, επίσης, είναι και αυτός σε θέση να κάνει το ίδιο, τότε τα καταπιεσμένα στοιχεία του ασυνείδητου και των δύο συζύγων θα έλθουν στην επιφάνεια επιτυγχάνοντας τελικά την απελευθέρωση και την μεταμόρφωση.
Το σεξ ως όχημα και διαδρομή προς το μετασχηματισμό
Φυσικά, μπορεί επίσης να συμβεί και το αντίθετο, με τη σύζυγο να προβάλλεται στο σύζυγο. Ας υποθέσουμε, για παράδειγμα, ότι είναι η γυναίκα που έχει το τετράγωνο Αφροδίτης-Πλούτωνα. Επειδή έχει κακοποιηθεί σεξουαλικά από τον πατριό της, αντιλαμβάνεται τους άνδρες ως επικίνδυνους ακόλαστους ερωτύλους, που ασκούν βία και προδίδουν τις γυναίκες. Αντίστοιχα, η δική της ανάγκη για τρυφερότητα (Αφροδίτη) καταπιέζεται και προβάλλεται επάνω στο σύζυγό της, ο οποίος την υποστηρίζει υπερβολικά. Διαισθανόμενος την ασυνείδητη εχθρότητά της, τελικά κουράζεται από την ψυχρότητά της και ψάχνει να βρει αλλού την ευχαρίστησή του. Οι εξωσυζυγικές σχέσεις του, φυσικά, εξυπηρετούν μόνο για να επιβεβαιώσουν την αρχική υποψία της συζύγου - ότι οι άνδρες είναι αναξιόπιστοι που ατιμάζουν τις γυναίκες. Εάν, ωστόσο, ο σύζυγός της μπορεί να δεχθεί την προβολή της και να την καλέσει να μιλήσει για αυτήν (παρά να τον ταυτίσει με την προβολή και να την εξωτερικεύσει), τότε υπάρχει πιθανότητα θεραπείας.
Ο πλανήτης που φαίνεται να σχετίζεται μοναδικά με την προβολική ταύτιση είναι ο Πλούτωνας. Γνωρίζουμε ότι ο Πλούτωνας σχετίζεται με τις διαδικασίες της αποβολής. Υπό μια απλή βιολογική έννοια, οτιδήποτε αποβάλλεται είναι, ό,τι δεν μπορεί να αφομοιώσει ο οργανισμός, δηλ. τα απόβλητά του - ειδικά τα περιττώματα και τα ούρα. Εάν ο οργανισμός τα συγκρατούσε θα δηλητηριαζόταν και τελικά θα καταστρεφόταν. Κατά συνέπεια, ο Πλούτωνας συμβολίζει την ορμέφυτη τάση της αποβολής ή την απελευθέρωση οτιδήποτε ξένου ή καταστροφικού για τη συνολική ισορροπία του συστήματος. Κατά μία ανάλογη έννοια, υπάρχουν επίσης και οι ψυχολογικές διαδικασίες αποβολής. Οποιαδήποτε σκέψη, συναίσθημα, ιδέα ή ενστικτώδης ενόρμηση που η συνείδηση του συστήματος κρίνει ως επικίνδυνη και καταστρεπτική θα αποβληθεί. Πρόκειται ακριβώς για τους πλανήτες με τους οποίους ο Πλούτωνας σχηματίζει σκληρές όψεις που συμβολίζουν τις ψυχικές λειτουργίες που προσπαθεί να αποβάλει το άτομο.
Αλλά πού πηγαίνουν αυτές οι λειτουργίες; Πού μπορούν να πάνε; Κανένας δεν μπορεί να τις καταστρέψει εξ ολοκλήρου. Έτσι κλειδώνονται έξω από την προσωπικότητα του ατόμου. Αποκήρυξη, αποβολή, απομάκρυνση, εκτοπισμός, εξοβελισμός, απαλλαγή, απέκκριση, εμετός, φτύσιμο, εκσπερμάτιση, – όλες αυτές είναι Πλουτώνιες λέξεις.
Στη θεωρία της «αντικειμενοτρόπου σχέσης» (θεωρία της σχέσης με τα αντικείμενα) η προβολική ταύτιση υπονοεί τον φαλλό ενώ η ταύτιση της ενδοβολής υπονοεί τον κόλπο. «Ακριβώς όπως ο φαλλός ζητά την είσοδο στον κόλπο για το σκοπό της ευχαρίστησης, της δέσμευσης και της τεκνοποίησης και ο κόλπος χρειάζεται ένα πέος για να συμπεριλάβει τους αυτογενείς , αυτενεργούς ρυθμούς, έτσι και οι διαδικασίες της ταύτισης της ενδοβολής και της προβολής συμβαδίζουν» (Scharff, 1992, σελ. 289). Μερικοί συγγραφείς βεβαιώνουν ότι η επιρροή επί του αντικειμένου κατά την προβολική ταύτιση επισυμβαίνει μόνο εφόσον υπάρχει μια ασυνήθιστα διαπερατή οριακή γραμμή μεταξύ του προβολέα και του δέκτη της προβολής. Αυτή η δυνατότητα διείσδυσης μπορεί να εντοπίζεται σε μια συγκεκριμένη περιοχή, όπως η συμπληρωματικότητα ανάμεσα στον προβολέα και τον προβαλλόμενο που σχετίζεται με την λειτουργία της Αφροδίτης. Στο πρώτο παράδειγμά μας, ο άνδρας αρνείται την ανάγκη του για στοργή, ενώ η γυναίκα υπερπροβάλλει την δική της. Και οι δύο είναι πληγωμένοι στα ίδια σημεία και έλκονται φυσιολογικά λόγω της συμπληρωματικότητας. Αντίστοιχα, ο άνδρας προβάλλει την Αφροδίτη του στη γυναίκα του και αυτή την εισπράττει και την κουβαλά για λογαριασμό του. Διαπερνάται φυσιολογικά από την προβολή του.
Όταν μιλάμε για τη διαπερατότητα των ορίων που σχετίζεται με την προβολή, αναφερόμαστε, και πάλι, στην αντιστοίχηση με τον πρωκτό, την ουρήθρα, τον κόλπο και το πέος, όλες δηλαδή οι διαπερατές μεμβράνες ή είσοδοι που επιτρέπουν στις υλικές ουσίες να εισέρχονται ή να αποβάλλονται από τον οργανισμό. Μερικοί συγγραφείς έχουν αναφερθεί επίσης και στην ομοιότητα ενός τραύματος – που είναι ρήξη της μεμβράνης ενός οργανισμού - η βίαιη αποκόλληση ή διάτρηση, και του αιδοίου – το εξωτερικό θηλυκό γεννητικό όργανο - που μοιάζει στην εμφάνιση με τραύμα και που κατΆ επανάληψη υφίσταται διάτρηση π.χ από το πέος.
Η βίαιη αποκόλληση είναι μια απόσχιση ή ένας διαμελισμός. Αυτό συμβαίνει, βεβαίως, όταν ο υμένας (παρθενικός) διακορεύεται κατά την πρώτη σεξουαλική επαφή. Υπάρχει σχίσιμο, πόνος και αιμορραγία. Έτσι λοιπόν, στην πραγματικότητα ο κόλπος αποτελεί τμήμα ενός τραύματος. Η συνουσία, τουλάχιστον στο αρχικό της στάδιο, ισοδυναμεί με τον τραυματισμό. Χωρίς αμφιβολία αυτή είναι και η προέλευση της λέξης «vulva» (αιδοίο), από τη λατινική «vulnerare», που σημαίνει «τραυματίζω, κομματιάζοντας κάποιον» και το «vulnus», που σημαίνει τραύμα, πληγή. Ετσι το να διαπερνάται κάποιος από την προβολή, είναι ανάλογο με την σεξουαλική διείσδυση. Και οι δύο διαδικασίες απαιτούν κάποιον που να είναι τρωτός, δηλαδή στην κυριολεξία, κάποιον ικανό να πληγωθεί.
Ανακεφαλαιώνοντας, η σεξουαλική συνεύρεση και η προβολική ταύτιση εμφανίζονται ως ανάλογες διαδικασίες. Στη σεξουαλική συνεύρεση, το αρσενικό εκσπερματίζει το σπερματικό υγρό στη γυναίκα, η οποία το ενώνει το με τα δικά της υγρά (ωάρια). Το γενετικό υλικό του ενός συνδυάζεται με το γενετικό υλικό του άλλου. Η γυναίκα εγκυμονεί το γενετικό υλικό για μια χρονική περίοδο (εννέα μήνες), και κατόπιν επανεμφανίζει την αρχική ουσία (σπέρμα) του άνδρα, αλλά σε μια μετασχηματισμένη μορφή, ένα μωρό. Το παιδί είναι ο μετασχηματισμός της αρχικής προβολής. Αυτή η νέα οντότητα είναι, ενδεχομένως, ένα πιο ισορροπημένο και ολοκληρωμένο μίγμα των καλύτερων στοιχείων των δύο γονέων. Όπως και στην προβολική ταύτιση, ο προβολέας εκβάλλει εκείνο το τμήμα του εαυτού του που χρειάζεται μετασχηματισμό. Ο αποδέκτης αυτής της προβολής « ενδοπροβάλλει» την ουσία του και, ευελπιστεί ότι είναι σε θέση να την εμπεριέχει και να την μεταμορφώσει αναμιγνύοντάς της με την δική της συνείδηση. Ακολούθως επανεμφανίζεται στον προβολέα με μια μορφή που να επιτρέπει την επίτευξη της ολοκλήρωσής του. Αυτό συμβαίνει, επίσης, και αντίστροφα, με τη σύζυγο να προβάλλεται στο σύζυγο. Το τελικό αποτέλεσμα είναι η μεταμόρφωση και των δύο συμμετεχόντων, που μετασχηματίζονται σε πιο ισορροπημένες και ολοκληρωμένες, από τις προηγούμενες, προσωπικότητες.
Συμπέρασμα
Το κεντρικό σημείο αυτής της μάλλον μακροσκελούς περιγραφής για την γενετήσια πράξη και την προβολική ταύτιση, είναι απλά το εξής : οποιαδήποτε ψυχικά τραύματα ενυπάρχουν σε ένα άτομο, είναι πιθανόν να εμφανιστούν στην ερωτική του ζωή. Αυτό συμβαίνει επειδή ο φόβος ή το τραύμα έχουν την τάση να ερωτικοποιούνται. Οι ψυχικές λειτουργίες, όπως η ανάγκη για ευχαρίστηση και τρυφερότητα (Αφροδίτη), συνδέονται με την ντροπή και τον κίνδυνο και ακολούθως φορτίζονται ερωτικά, γιατί αυτός είναι ο τρόπος της φύσης να μας φέρνει αντιμέτωπους με ό,τι φοβόμαστε. Πρώτα το προβάλλουμε και μετά ερχόμαστε σε σεξουαλική επαφή μαζί του. Ο ερωτικός τομέας είναι εγγενώς αντιφατικός, γιατί ό,τι μας φοβίζει μπορεί - κάτω από διάφορες περιστάσεις, με μεγαλύτερη ή μικρότερη ένταση - να επιστρέψει σε μας. Στο βιβλίο «Κρυφοί Ερωτικοί Σύντροφοι» των Garwood και Hajcak (1987) το θέμα αυτό αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της εργασίας τους:
«Ένα μεγάλο μέρος της σεξουαλικής συμπεριφοράς μας έχει ως κίνητρο τις καταπιεσμένες, μη σεξουαλικές ανάγκες που έρχονται στην επιφάνεια και επιδιώκουν να ικανοποιηθούν μέσω του σεξ» (σελ. 7).
Δεν είναι απλά ότι το σεξ και η προβολική ταύτιση αποτελούν ανάλογες διαδικασίες, πρόκειται για την ίδια διαδικασία που επισυμβαίνει σε διαφορετικά επίπεδα. Το σεξ είναι και μεταφορά για το μετασχηματισμό και επίσης το όχημά του. Η προβολική ταύτιση, υπαινίσσεται με συμβολικό τρόπο, ότι εάν ένα άτομο θέλει να θεραπευτεί από τα ψυχικά του τραύματα, πρέπει να «κάνει έρωτα» με εκείνα που μισεί περισσότερο στον εαυτό του. Το ίδιο πράγμα ισχύει και για τη γυναίκα. Το μισητό μέρος βιώνεται πρώτα με την προβολή της σκοτεινής πλευράς της anima/animus, αλλά τελικά πρέπει να το συμπεριλάβουμε εκ νέου στην προσωπικότητά μας. Αυτή η διαδικασία τελείται μέσω της σεξουαλικής έλξης. Ας θυμηθούμε την δήλωση του Dicks (1967) ότι:
« Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι ο γάμος ενεργεί ως φυσική θεραπεία για τη σχέση. ..ως εάν ο κάθε σύντροφος να είχε ως στόχο του την ανάπλαση μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας μέσω της ένωσής τους» (σελ. 64-66).
Για άγνωστο λόγο, το άτομο συνδέεται ερωτικά με το στοιχείο του εαυτού του που απορρίπτει. Το να κάνει έρωτα με εκείνον που ενσωματώνει αυτό το στοιχείο του, ισοδυναμεί με την εκ νέου συμπερίληψή του, μέσω της ταύτισης με το πρόσωπο που αγαπά, που τον οδηγεί στην ατομική του ανανέωση και ενδυνάμωση. Η διαδικασία αυτή συνιστά ένα είδος θανάτου και αναγέννησης. Ετσι, στην ερωτική πράξη υπάρχει ο εν δυνάμει θάνατος, η μεταμόρφωση και η ενδυνάμωση. Επαναλαμβάνω ότι πρόκειται για την καθεαυτή ουσία του Σκορπιού.
Το Μέρος ΙΙ καλύπτει την γένεση, την ανάπτυξη και την αναγωγή συγκεκριμένων τύπων προβλημάτων που συμβολίζονται από τις σκληρές όψεις μεταξύ του Πλούτωνα και της Αφροδίτης.
(Σημείωση στους αναγνώστες του Διαδικτύου: το μέρος ΙΙ δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο/ Μάιο του 1999 στο τεύχος του The Mountain Astrologer που δεν είναι πλέον διαθέσιμο για αγορά. Παρακαλώ ελάτε σε επαφή με τον Glenn Perry απευθείας, εάν ενδιαφέρεστε να λάβετε αντίγραφο.)
Αναφορές
M. Blinder (1989), Choosing Lovers, Macomb, IL: Glenbridge Publishing, Ltd.
I. Browne (1990), "Psychological Trauma, or Unexperienced Experience," Revision, Vol. 12, No. 4, p. 310.
H.V. Dicks (1967), Marital Tensions, New York: Basic Books.
L. Greene (1993), "The Great Harlot: The Mythology and Psychology of Venus," in L. Greene & H. Sasportas, Eds., The Inner Planets: Building Blocks of Personal Reality, York Beach, ME: Samuel Weiser, Inc.
M. Garwood and F. Hajcak (1987), Hidden Bedroom Partners, San Diego, CA: Libra Publishers.
H. Hartman (1952), "The Mutual Influences in the Development of Ego and Id," in Essays on Ego Psychology, New York: International University Press, pp. 155-182.
H. Hendrix (1988), Getting the Love You Want, New York: Harper & Row.
J.L. Herman (1992), Trauma and Recovery, New York: Basic Books.
E. Jantsch (1980), The Self-Organizing Universe, New York: Pergamon Press.
C.G. Jung (1953), Two Essays on Analytical Psychology, Collected Works, Vol. 7, Bollingen Series XX, New York: Pantheon.
C.G. Jung (1960), The Structure and Dynamics of the Psyche, Collected Works, Vol. 8, Bollingen Series XX, Pantheon, New York.
M. Klein (1946), "Notes on Some Schizoid Mechanisms," International Journal of Psycho- Analysis, No. 27, pp. 99-100.
R. May (1969), Love and Will, New York: W.W. Morton & Company.
Jack Morin (1995), The Erotic Mind, New York: HarperCollins.
J. Piaget (1926), The Language and Thought of the Child, New York: Harcourt, Brace.
J. Scharff (1992), Projective and Introjective Identification and the Use of the Therapist's Self , Northvale, NJ: Jason Aronson.
R. Stoller (1975), Perversion: The Erotic Form of Hatred, New York: Pantheon Books.
D.W. Winnicott (1960, 1975), "The Theory of the Parent-Infant Relationship," in The Maturational Processes and the Facilitating Environment, London: Hogart Press, pp. 73-81.
© 1999 Glenn Perry - all rights reserved
Διαβάστε επίσης:
Μέρος Α': Ο Ταύρος και η ανάγκη του για αισθησιακή ικανοποίηση (http://www.myhoroscope.gr/%E1%ED%E1%E4%E7%EC%EF%F3%E9%E5%FD%F3%E5%E9%F2-%EC%E5%F4%E1%F6%F1%DC%F3%E5%E9%F2-99/%E7-%F0%EB%EF%F5%F4%FE%ED%E9%E1-%F0%E1%E8%EF%EB%EF%E3%DF%E1-%EC%DD%F1%EF%F2-%E1-4766/)
Μέρος Β': Ο Σκορπιός και η διαδικασία του μετασχηματισμού (http://www.myhoroscope.gr/%E1%ED%E1%E4%E7%EC%EF%F3%E9%E5%FD%F3%E5%E9%F2-%EC%E5%F4%E1%F6%F1%DC%F3%E5%E9%F2-99/%E7-%F0%EB%EF%F5%F4%FE%ED%E9%E1-%F0%E1%E8%EF%EB%EF%E3%DF%E1-%EC%DD%F1%EF%F2-%E2-3567/)
Μέρος Γ': Το σεξ ως όχημα και διαδρομή προς τον μετασχηματισμό (α') (http://www.myhoroscope.gr/%E1%ED%E1%E4%E7%EC%EF%F3%E9%E5%FD%F3%E5%E9%F2-%EC%E5%F4%E1%F6%F1%DC%F3%E5%E9%F2-99/%E7-%F0%EB%EF%F5%F4%FE%ED%E9%E1-%F0%E1%E8%EF%EB%EF%E3%DF%E1-%EC%DD%F1%EF%F2-%E3-5217/)
Μέρος Δ': Το σεξ ως όχημα και διαδρομή προς τον μετασχηματισμό (β') (http://www.myhoroscope.gr/%E1%ED%E1%E4%E7%EC%EF%F3%E9%E5%FD%F3%E5%E9%F2-%EC%E5%F4%E1%F6%F1%DC%F3%E5%E9%F2-99/%E7-%F0%EB%EF%F5%F4%FE%ED%E9%E1-%F0%E1%E8%EF%EB%EF%E3%DF%E1-%EC%DD%F1%EF%F2-%E4-5536/)
Συγγραφέας: Glenn Perry
Πρωτότυπος τίτλος: Pluto Pathology (Part 1). Sex, Death, and Power: A Scorpio Triumvirate
Πηγή: To κείμενο παραχωρήθηκε ειδικά για το myHoroscope από τους εκδότες του περιοδικού The Mountain Astrologer και με ενημέρωση του συγγραφέα ο οποίος εκδήλωσε επιθυμία να το δημοσιεύσει στα ελληνικά στην προσωπική του σελίδα.
Μετάφραση - Απόδοση: Αγγελική Κ. (http://www.myhoroscope.gr/member.php?u=4147) της Ομάδας Editors and Staff του myHoroscope.gr
Ο Jung επεξεργάστηκε αυτή την έλξη μέσω συμπληρωματικότητας στις ανθρώπινες σχέσεις, που επιτρέπει τη δυνατότητα της γονιμοποίησης και της εξέλιξης. Η συμπληρωματικότητα σε μια σχέση αντιπροσωπεύει την ίδια κίνηση προς την πληρότητα ή την ολοκλήρωση όπως εκφράζεται μέσω της γενετήσιας πράξης. Ακριβώς όπως ένα σπερματοζωάριο γονιμοποιεί το ωάριο, έτσι τα ψυχολογικά ζητήματα ενός συντρόφου μπορούν να επηρεάσουν τον άλλον, πράγμα που οδηγεί στον ψυχολογικό μετασχηματισμό. «Είναι σαν ο κάθε σύντροφος να είχε ως στόχο του την ανάπλαση μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας μέσω της ένωσής τους» (Dicks, 1967, σελ. 64). Πρόκειται για μια αναγνωρίσιμη διαδικασία. Πρώτα υπάρχει αμοιβαία έλξη, που ακολουθείται από την πόλωση και καταλήγει (ευελπιστώντας) στη συμφιλίωση.
Προκειμένου να έχουμε ένα παράδειγμα αυτής της διαδικασίας, ας επιστρέψουμε ακόμα μια φορά στο φίλο μας με την σύνοδο Σελήνης-Πλούτωνα σε τετράγωνο με την Αφροδίτη. Ο Πλούτωνας έχει απαγάγει την Αφροδίτη του και την σέρνει στον υπόκοσμο της ψυχής του, όπου παραμένει φυλακισμένη. Αυτό το ψυχικό μας σύμπλεγμα, η θανάσιμη Λερναία Ύδρα μέσα στη σπηλιά. Πιστεύει ασυνείδητα, ότι η ανάγκη του για ευχαρίστηση και τρυφερότητα είναι ένα «σκοτεινό και κατώτερο» στοιχείο της προσωπικότητάς του που πρέπει να απωθήσει. Δεν μπορεί να αφεθεί στην ανάγκη του για τρυφερότητα με μια γυναίκα από το φόβο ότι:
1) θα βλάψει τη μητέρα του και θα αισθανθεί ένοχος (τετράγωνο Σελήνης-Αφροδίτης) και,
2) η γυναίκα θα προσπαθήσει να του επιβληθεί και να τον καταβροχθίσει, ακριβώς όπως η μητέρα του (τετράγωνο Αφροδίτης-Πλούτωνα).
Αντίστοιχα, ο συνειδητός εαυτός του, αντισταθμίζοντας την καταπιεσμένη Αφροδίτη του, εμφανίζεται κάπως αλαζονικός, ψυχρός και άτρωτος. Αγνοώντας αυτή την σύγκρουση, συναντά μια γυναίκα και, σε πείσμα του εαυτού του, την ερωτεύεται Αρχικά το μόνο που βλέπει είναι η προβολή της φωτεινής πλευράς της Αφροδίτης : είναι πολύ ελκυστική, καλή και στοργική. Τον αγαπά και τον λατρεύει. Κατά τη διάρκεια του φλερτ, η Λερναία Ύδρα κοιμάται ήσυχα στη σπηλιά του ασυνείδητου έτσι ώστε ο φίλος μας να μην βλέπει ακόμα την προβολή της «σκοτεινής» Πλουτώνιας Αφροδίτης.
Τελικά, όμως, η Λερναία Ύδρα ξυπνά και ο φίλος μας αρχίζει να παρατηρεί ότι η γλυκιά σύζυγός του είναι επίσης κτητική, ανήμπορη και καταπιεστική. Πρόκειται για την σκοτεινή πλευρά του Πλούτωνα στο Αφροδίσιο σύμπλεγμα – η αρνητική anima ή το «κακό-αντικείμενο». Αμύνεται ενάντια στο μισητό κακό-αντικείμενο με το να κλείνεται στον εαυτό του, να περνά τις περισσότερες ώρες της ημέρας στην δουλειά του, και γενικά να αποφεύγει τη σύζυγό του. Κατά προβλέψιμο τρόπο, εκείνη γκρινιάζει και παραπονιέται για την απουσία του. Αυτός αντιδρά με το να απομονώνεται ακόμα περισσότερο. Η κλιμάκωση της έντασης επιβεβαιώνει τους χειρότερους φόβους του, ότι δηλαδή σκοπεύει να τον κατασπαράξει. Τελικά, χάνει όλο το σεξουαλικό ενδιαφέρον του για τη σχέση. Η σύζυγός του ξοδεύει το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου της με τα παιδιά, ενώ εκείνος επιστρέφει στην κρυφή, σεξουαλική του συνήθεια, που περιλαμβάνει τον υπερβολικό αυνανισμό, την πορνογραφία, και τις συχνές σχέσεις με πόρνες. Με τις τελευταίες, εκφράζει τις σαδομαζοχιστικές φαντασιώσεις του για κυριαρχία και υποταγή.
Τι συμβαίνει εδώ και πώς μπορεί να επιλυθεί; Αν και αυτό το παράδειγμα φαίνεται ακραίο, προέρχεται από το πραγματικό ιστορικό ενός διάσημου προσώπου που θα κατονομάσω στο Μέρος ΙΙ αυτού του άρθρου. Η διαδικασία ξεκινά με το σύζυγο που προβάλλει το Αφροδίσιο σύμπλεγμά του στη σύζυγό του. Χρησιμοποιεί «το διαχωρισμό» κατά τη διάρκεια της φάσης του φλερτ και την βλέπει με έναν εξιδανικευμένο τρόπο ως «ολοκληρωτικά καλή» ή φωτεινό-αντικείμενο, η αγνή Αφροδίτη. Σύντομα, όμως, εμφανίζεται η σκοτεινή πλευρά και αρχίζει να την βλέπει ως ανήμπορη, ασφυκτική μητέρα/γυναίκα ή «ολοκληρωτικά κακό» αντικείμενο. Στην πραγματικότητα, προσπαθεί να απαλείψει από τον εσωτερικό του εαυτό, αυτή την τρομακτική εικόνα της ανάγκης να τον καταβροχθίσουν και έτσι την προβάλλει στη σύζυγό του. Εκείνη, εισπράττει την προβολή και λόγω των δικών της τρωτών σημείων αρχίζει να ταυτίζεται μαζί της. Γίνεται ανήμπορη, κτητική και κυριαρχική. Οι συμπληρωματικές τους πολικότητες τώρα γίνονται άκαμπτες έτσι ώστε οι διαφορές που κάποτε τους έλκυαν και τους μάγευαν, τώρα γίνονται πηγές μιας επώδυνης σύγκρουσης. Αρχίζουν να τονίζουν και να υπερ-προβάλλουν αυτές τις διαφορές με τρόπους που τους δίνουν την αίσθηση της τιμωρίας και του ανταγωνισμού. Ξεχνούν τι ήταν αυτό τους ένωσε και χάνουν την επαφή με τα προηγούμενα συναισθήματα από την αμοιβαία έλξη τους. Εκείνος απομονώνεται και εκείνη τον ακολουθεί μανιωδώς σε όλα. Καθώς κλιμακώνεται η διαδικασία και οι δύο σύζυγοι γίνονται βαθμιαία πιο άκαμπτοι, ο αμοιβαίος πόνος τους οδηγεί στην αναπόφευκτη κορύφωση. Η τελική κατάληξη είναι μια τεράστια έκρηξη, καθώς και οι δύο σύντροφοι αποδεσμεύουν τα καταπιεσμένα συναισθήματα και τις δηλητηριώδεις εμπάθειές τους. Μπορούν να εκφράζουν μεταξύ τους ακόμα και λεκτικά τα εχθρικά τους συναισθήματα με ένα «Γαμώτο»! Η απελευθέρωση αυτή, συνήθως ακολουθείται από μια προσπάθεια συμφιλίωσης, καθώς και οι δύο προσπαθούν να επιλύσουν τις διαφορές τους. Ενόσω θα μοιράζονται τον πόνο τους και θα προσπαθούν να κατανοήσουν τις πηγές και τα αίτια, θα υπάρχει και η δυνατότητα για θεραπεία. Εάν όλα πάνε καλά, μια και μόνη διαισθητική αντίληψη θα διαπεράσει τις άμυνες του ενός συντρόφου και θα καταλήξει στην ψυχική γονιμοποίηση. Και αυτό, στη συνέχεια, μπορεί να οδηγήσει στην ψυχική μεταμόρφωση.
Δεν χρειάζεται μεγάλη φαντασία για να διαπιστώσει κάποιος στην παραπάνω περιγραφή την αναλογία της με αυτό που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής συνεύρεσης. Η φάση του φλερτ, αντιστοιχεί στο στάδιο των προκαταρκτικών του Ταύρου που προηγούνται της συνουσίας. Η προβολή του ψυχικού τραύματος του άνδρα στην γυναίκα του συσχετίζεται με την κολπική διείσδυση του πέους ή με το αρχικό στάδιο του Σκορπιού/Πλούτωνα. Η πρόσληψη και ταύτιση με το προβαλλόμενο μέρος μοιάζει με το άνοιγμα του κόλπου και την ενσωμάτωση του πέους. Όπως ακριβώς υπάρχει η ρυθμική κίνηση που οδηγεί τη σεξουαλική πράξη στην κορύφωση, ομοίως υπάρχει ένας διαδραστικός ρυθμός που οδηγεί στο αποκορύφωμα έντασης στη σχέση. Εφόσον κατά τη διάρκεια της συνουσίας τα φυσικά όρια εξασθενούν, ομοίως και στην διαδικασία της προβολής υφίσταται εξασθένιση των ψυχικών ορίων.
Λίγο πριν από τον οργασμό το μυϊκό σύστημα συσφίγγεται και γίνεται δύσκαμπτο όπως ακριβώς οι σύντροφοι γίνονται ανήσυχοι και ανελαστικοί λίγο πριν τη μάχη. Στη σεξουαλική έξαψη υπάρχει «ένα σημείο χωρίς επιστροφή» μετά από το οποίο είναι ο οργασμός είναι αναπόφευκτος. Παρόμοια, κατά την συζυγική σύγκρουση, η ανεξέλεγκτη κλιμάκωση του διαδραστικού προβλήματος καθιστά την αντιπαράθεση αναπόφευκτη. Ακριβώς, όπως υπάρχει πραγματικός συναισθηματικός πόνος που συνδέεται με τις συζυγικές αντιπαραθέσεις, έτσι υπάρχει προφανής πόνος που συνδέεται με το σεξουαλικό οργασμό. Και στις δύο περιπτώσεις, οι εντάσεις απελευθερώνονται. Τόσο ο οργασμός όσο και η σύγκρουση ακολουθούνται από μια περίοδο ηρεμίας στη διάρκεια της οποίας είναι εφικτή η δυνατότητα του μετασχηματισμού. Στο σεξουαλικό πεδίο, η περίοδος αυτή σχετίζεται με το ταξίδι του σπέρματος στο εσωτερικό της γυναίκας που μπορεί να καταλήξει στη σύλληψη. Στο συναισθηματικό πεδίο, υφίσταται μια διαδικασία ενδοσκόπησης που μπορεί να καταλήξει στη «σύλληψη νέων ιδεών» που αφορούν τα ψυχικά τραύματα και τα ευάλωτα σημεία.
Η πιθανότητα της συζυγικής σύγκρουσης που θα καταλήξει στην ψυχική μεταμόρφωση πιθανόν να είναι τόσο σπάνια όσο σπάνια καταλήγει η σεξουαλική πράξη στην εγκυμοσύνη. Επίσης, η νέα ζωή - μετασχηματισμός - είναι η τελική έκβαση και των δύο διαδικασιών επειδή έχουν τις ίδιες ρίζες. Μέσα από κάθε κρίση το ζευγάρι φθάνει σε ένα κομβικό σημείο απΆ όπου μπορεί να ακολουθήσει τη μια από τις δύο κατευθύνσεις. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το κινέζικο ιδεόγραμμα της «κρίσης» που αποτελείται από δύο σύμβολα, εκ των οποίων το ένα σημαίνει «κίνδυνος» και το άλλο «ευκαιρία». ΚατΆ αυτό τον τρόπο, σε κάθε κρίση συνυπάρχουν ο κίνδυνος του τέλους της σχέσης αλλά και η ευκαιρία της αλλαγής της.
Η διαδικασία που οδηγεί στην αλλαγή είναι μια διαδικασία προβολικής ταύτισης . Ο όρος «προβολική ταύτιση» επινοήθηκε αρχικά από τη Melanie Klein (1946) για να δείξει την ασυνείδητη προβολή στοιχείων προσωπικότητας ενός ατόμου πάνω σε ένα άλλο και εν συνεχεία την αντιμετώπιση αυτού του ατόμου ως εάν τα προβαλλόμενα στοιχεία να ήταν χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του.
Στο δικό μας παράδειγμα, το προβαλλόμενο στοιχείο ήταν η Αφροδίτη του άνδρα ή η ανάγκη του για αισθησιακή ικανοποίηση. Φοβισμένος από αυτή την ανάγκη προσπαθεί να την απωθήσει προβάλλοντάς την στη σύζυγό του. Ταυτίζει την «αδηφάγο Αφροδίτη» του με την σύζυγό του, δηλαδή την αντιλαμβάνεται σαν να έχει ενσωματώσει ένα στοιχείο της δικής του προσωπικότητας, ασχέτως αν αυτό όντως συμβαίνει ή όχι.
Γενικά, το πρόσωπο που υφίσταται την προβολή, ως ένα βαθμό «καταλαμβάνεται» εν αγνοία του από την προβολή. Αυτό καλείται «ενδοβολή» και πρόκειται για μια αναπόφευκτα επώδυνη διαδικασία ταύτισης. Εάν όμως εκείνη είναι σε θέση να αναγνωρίσει ότι αυτός την αντιλαμβάνεται με ένα διαστρεβλωμένο τρόπο που την προκαλεί να παίξει το ρόλο της «άπληστης ερωμένης», μπορεί να επιλέξει έναν διαφορετικό τρόπο ανταπόκρισης. Μπορεί «να κουβαλά» την προβολή αφήνοντας τον εαυτό της να την βιώσει και να προσπαθεί να την κατανοήσει. Ας υποθέσουμε ότι η σύντροφος στρέφεται προς τον σύζυγό της και συνομιλώντας ήρεμα μαζί του, του λέει, «Φαίνεται ότι φοβάσαι πως μπορεί να σε χρειάζομαι τόσο πολύ ώστε να πιστεύεις πως θα χάσεις τον εαυτό σου μέσα στη σχέση μας». Στη συνέχεια μοιράζεται τον πόνο της εμπειρίας της με το σύζυγό της και τον καλεί να της μιλήσει για όλα όσα τον βασανίζουν. Δεν αμύνεται, δεν τον κατηγορεί, ούτε τον επικρίνει και τον συμβουλεύει. Τον αγκαλιάζει και του δείχνει πως αν και είναι ευάλωτος μπορεί να νιώθει ασφαλής. Εάν, επίσης, είναι και αυτός σε θέση να κάνει το ίδιο, τότε τα καταπιεσμένα στοιχεία του ασυνείδητου και των δύο συζύγων θα έλθουν στην επιφάνεια επιτυγχάνοντας τελικά την απελευθέρωση και την μεταμόρφωση.
Το σεξ ως όχημα και διαδρομή προς το μετασχηματισμό
Φυσικά, μπορεί επίσης να συμβεί και το αντίθετο, με τη σύζυγο να προβάλλεται στο σύζυγο. Ας υποθέσουμε, για παράδειγμα, ότι είναι η γυναίκα που έχει το τετράγωνο Αφροδίτης-Πλούτωνα. Επειδή έχει κακοποιηθεί σεξουαλικά από τον πατριό της, αντιλαμβάνεται τους άνδρες ως επικίνδυνους ακόλαστους ερωτύλους, που ασκούν βία και προδίδουν τις γυναίκες. Αντίστοιχα, η δική της ανάγκη για τρυφερότητα (Αφροδίτη) καταπιέζεται και προβάλλεται επάνω στο σύζυγό της, ο οποίος την υποστηρίζει υπερβολικά. Διαισθανόμενος την ασυνείδητη εχθρότητά της, τελικά κουράζεται από την ψυχρότητά της και ψάχνει να βρει αλλού την ευχαρίστησή του. Οι εξωσυζυγικές σχέσεις του, φυσικά, εξυπηρετούν μόνο για να επιβεβαιώσουν την αρχική υποψία της συζύγου - ότι οι άνδρες είναι αναξιόπιστοι που ατιμάζουν τις γυναίκες. Εάν, ωστόσο, ο σύζυγός της μπορεί να δεχθεί την προβολή της και να την καλέσει να μιλήσει για αυτήν (παρά να τον ταυτίσει με την προβολή και να την εξωτερικεύσει), τότε υπάρχει πιθανότητα θεραπείας.
Ο πλανήτης που φαίνεται να σχετίζεται μοναδικά με την προβολική ταύτιση είναι ο Πλούτωνας. Γνωρίζουμε ότι ο Πλούτωνας σχετίζεται με τις διαδικασίες της αποβολής. Υπό μια απλή βιολογική έννοια, οτιδήποτε αποβάλλεται είναι, ό,τι δεν μπορεί να αφομοιώσει ο οργανισμός, δηλ. τα απόβλητά του - ειδικά τα περιττώματα και τα ούρα. Εάν ο οργανισμός τα συγκρατούσε θα δηλητηριαζόταν και τελικά θα καταστρεφόταν. Κατά συνέπεια, ο Πλούτωνας συμβολίζει την ορμέφυτη τάση της αποβολής ή την απελευθέρωση οτιδήποτε ξένου ή καταστροφικού για τη συνολική ισορροπία του συστήματος. Κατά μία ανάλογη έννοια, υπάρχουν επίσης και οι ψυχολογικές διαδικασίες αποβολής. Οποιαδήποτε σκέψη, συναίσθημα, ιδέα ή ενστικτώδης ενόρμηση που η συνείδηση του συστήματος κρίνει ως επικίνδυνη και καταστρεπτική θα αποβληθεί. Πρόκειται ακριβώς για τους πλανήτες με τους οποίους ο Πλούτωνας σχηματίζει σκληρές όψεις που συμβολίζουν τις ψυχικές λειτουργίες που προσπαθεί να αποβάλει το άτομο.
Αλλά πού πηγαίνουν αυτές οι λειτουργίες; Πού μπορούν να πάνε; Κανένας δεν μπορεί να τις καταστρέψει εξ ολοκλήρου. Έτσι κλειδώνονται έξω από την προσωπικότητα του ατόμου. Αποκήρυξη, αποβολή, απομάκρυνση, εκτοπισμός, εξοβελισμός, απαλλαγή, απέκκριση, εμετός, φτύσιμο, εκσπερμάτιση, – όλες αυτές είναι Πλουτώνιες λέξεις.
Στη θεωρία της «αντικειμενοτρόπου σχέσης» (θεωρία της σχέσης με τα αντικείμενα) η προβολική ταύτιση υπονοεί τον φαλλό ενώ η ταύτιση της ενδοβολής υπονοεί τον κόλπο. «Ακριβώς όπως ο φαλλός ζητά την είσοδο στον κόλπο για το σκοπό της ευχαρίστησης, της δέσμευσης και της τεκνοποίησης και ο κόλπος χρειάζεται ένα πέος για να συμπεριλάβει τους αυτογενείς , αυτενεργούς ρυθμούς, έτσι και οι διαδικασίες της ταύτισης της ενδοβολής και της προβολής συμβαδίζουν» (Scharff, 1992, σελ. 289). Μερικοί συγγραφείς βεβαιώνουν ότι η επιρροή επί του αντικειμένου κατά την προβολική ταύτιση επισυμβαίνει μόνο εφόσον υπάρχει μια ασυνήθιστα διαπερατή οριακή γραμμή μεταξύ του προβολέα και του δέκτη της προβολής. Αυτή η δυνατότητα διείσδυσης μπορεί να εντοπίζεται σε μια συγκεκριμένη περιοχή, όπως η συμπληρωματικότητα ανάμεσα στον προβολέα και τον προβαλλόμενο που σχετίζεται με την λειτουργία της Αφροδίτης. Στο πρώτο παράδειγμά μας, ο άνδρας αρνείται την ανάγκη του για στοργή, ενώ η γυναίκα υπερπροβάλλει την δική της. Και οι δύο είναι πληγωμένοι στα ίδια σημεία και έλκονται φυσιολογικά λόγω της συμπληρωματικότητας. Αντίστοιχα, ο άνδρας προβάλλει την Αφροδίτη του στη γυναίκα του και αυτή την εισπράττει και την κουβαλά για λογαριασμό του. Διαπερνάται φυσιολογικά από την προβολή του.
Όταν μιλάμε για τη διαπερατότητα των ορίων που σχετίζεται με την προβολή, αναφερόμαστε, και πάλι, στην αντιστοίχηση με τον πρωκτό, την ουρήθρα, τον κόλπο και το πέος, όλες δηλαδή οι διαπερατές μεμβράνες ή είσοδοι που επιτρέπουν στις υλικές ουσίες να εισέρχονται ή να αποβάλλονται από τον οργανισμό. Μερικοί συγγραφείς έχουν αναφερθεί επίσης και στην ομοιότητα ενός τραύματος – που είναι ρήξη της μεμβράνης ενός οργανισμού - η βίαιη αποκόλληση ή διάτρηση, και του αιδοίου – το εξωτερικό θηλυκό γεννητικό όργανο - που μοιάζει στην εμφάνιση με τραύμα και που κατΆ επανάληψη υφίσταται διάτρηση π.χ από το πέος.
Η βίαιη αποκόλληση είναι μια απόσχιση ή ένας διαμελισμός. Αυτό συμβαίνει, βεβαίως, όταν ο υμένας (παρθενικός) διακορεύεται κατά την πρώτη σεξουαλική επαφή. Υπάρχει σχίσιμο, πόνος και αιμορραγία. Έτσι λοιπόν, στην πραγματικότητα ο κόλπος αποτελεί τμήμα ενός τραύματος. Η συνουσία, τουλάχιστον στο αρχικό της στάδιο, ισοδυναμεί με τον τραυματισμό. Χωρίς αμφιβολία αυτή είναι και η προέλευση της λέξης «vulva» (αιδοίο), από τη λατινική «vulnerare», που σημαίνει «τραυματίζω, κομματιάζοντας κάποιον» και το «vulnus», που σημαίνει τραύμα, πληγή. Ετσι το να διαπερνάται κάποιος από την προβολή, είναι ανάλογο με την σεξουαλική διείσδυση. Και οι δύο διαδικασίες απαιτούν κάποιον που να είναι τρωτός, δηλαδή στην κυριολεξία, κάποιον ικανό να πληγωθεί.
Ανακεφαλαιώνοντας, η σεξουαλική συνεύρεση και η προβολική ταύτιση εμφανίζονται ως ανάλογες διαδικασίες. Στη σεξουαλική συνεύρεση, το αρσενικό εκσπερματίζει το σπερματικό υγρό στη γυναίκα, η οποία το ενώνει το με τα δικά της υγρά (ωάρια). Το γενετικό υλικό του ενός συνδυάζεται με το γενετικό υλικό του άλλου. Η γυναίκα εγκυμονεί το γενετικό υλικό για μια χρονική περίοδο (εννέα μήνες), και κατόπιν επανεμφανίζει την αρχική ουσία (σπέρμα) του άνδρα, αλλά σε μια μετασχηματισμένη μορφή, ένα μωρό. Το παιδί είναι ο μετασχηματισμός της αρχικής προβολής. Αυτή η νέα οντότητα είναι, ενδεχομένως, ένα πιο ισορροπημένο και ολοκληρωμένο μίγμα των καλύτερων στοιχείων των δύο γονέων. Όπως και στην προβολική ταύτιση, ο προβολέας εκβάλλει εκείνο το τμήμα του εαυτού του που χρειάζεται μετασχηματισμό. Ο αποδέκτης αυτής της προβολής « ενδοπροβάλλει» την ουσία του και, ευελπιστεί ότι είναι σε θέση να την εμπεριέχει και να την μεταμορφώσει αναμιγνύοντάς της με την δική της συνείδηση. Ακολούθως επανεμφανίζεται στον προβολέα με μια μορφή που να επιτρέπει την επίτευξη της ολοκλήρωσής του. Αυτό συμβαίνει, επίσης, και αντίστροφα, με τη σύζυγο να προβάλλεται στο σύζυγο. Το τελικό αποτέλεσμα είναι η μεταμόρφωση και των δύο συμμετεχόντων, που μετασχηματίζονται σε πιο ισορροπημένες και ολοκληρωμένες, από τις προηγούμενες, προσωπικότητες.
Συμπέρασμα
Το κεντρικό σημείο αυτής της μάλλον μακροσκελούς περιγραφής για την γενετήσια πράξη και την προβολική ταύτιση, είναι απλά το εξής : οποιαδήποτε ψυχικά τραύματα ενυπάρχουν σε ένα άτομο, είναι πιθανόν να εμφανιστούν στην ερωτική του ζωή. Αυτό συμβαίνει επειδή ο φόβος ή το τραύμα έχουν την τάση να ερωτικοποιούνται. Οι ψυχικές λειτουργίες, όπως η ανάγκη για ευχαρίστηση και τρυφερότητα (Αφροδίτη), συνδέονται με την ντροπή και τον κίνδυνο και ακολούθως φορτίζονται ερωτικά, γιατί αυτός είναι ο τρόπος της φύσης να μας φέρνει αντιμέτωπους με ό,τι φοβόμαστε. Πρώτα το προβάλλουμε και μετά ερχόμαστε σε σεξουαλική επαφή μαζί του. Ο ερωτικός τομέας είναι εγγενώς αντιφατικός, γιατί ό,τι μας φοβίζει μπορεί - κάτω από διάφορες περιστάσεις, με μεγαλύτερη ή μικρότερη ένταση - να επιστρέψει σε μας. Στο βιβλίο «Κρυφοί Ερωτικοί Σύντροφοι» των Garwood και Hajcak (1987) το θέμα αυτό αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της εργασίας τους:
«Ένα μεγάλο μέρος της σεξουαλικής συμπεριφοράς μας έχει ως κίνητρο τις καταπιεσμένες, μη σεξουαλικές ανάγκες που έρχονται στην επιφάνεια και επιδιώκουν να ικανοποιηθούν μέσω του σεξ» (σελ. 7).
Δεν είναι απλά ότι το σεξ και η προβολική ταύτιση αποτελούν ανάλογες διαδικασίες, πρόκειται για την ίδια διαδικασία που επισυμβαίνει σε διαφορετικά επίπεδα. Το σεξ είναι και μεταφορά για το μετασχηματισμό και επίσης το όχημά του. Η προβολική ταύτιση, υπαινίσσεται με συμβολικό τρόπο, ότι εάν ένα άτομο θέλει να θεραπευτεί από τα ψυχικά του τραύματα, πρέπει να «κάνει έρωτα» με εκείνα που μισεί περισσότερο στον εαυτό του. Το ίδιο πράγμα ισχύει και για τη γυναίκα. Το μισητό μέρος βιώνεται πρώτα με την προβολή της σκοτεινής πλευράς της anima/animus, αλλά τελικά πρέπει να το συμπεριλάβουμε εκ νέου στην προσωπικότητά μας. Αυτή η διαδικασία τελείται μέσω της σεξουαλικής έλξης. Ας θυμηθούμε την δήλωση του Dicks (1967) ότι:
« Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι ο γάμος ενεργεί ως φυσική θεραπεία για τη σχέση. ..ως εάν ο κάθε σύντροφος να είχε ως στόχο του την ανάπλαση μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας μέσω της ένωσής τους» (σελ. 64-66).
Για άγνωστο λόγο, το άτομο συνδέεται ερωτικά με το στοιχείο του εαυτού του που απορρίπτει. Το να κάνει έρωτα με εκείνον που ενσωματώνει αυτό το στοιχείο του, ισοδυναμεί με την εκ νέου συμπερίληψή του, μέσω της ταύτισης με το πρόσωπο που αγαπά, που τον οδηγεί στην ατομική του ανανέωση και ενδυνάμωση. Η διαδικασία αυτή συνιστά ένα είδος θανάτου και αναγέννησης. Ετσι, στην ερωτική πράξη υπάρχει ο εν δυνάμει θάνατος, η μεταμόρφωση και η ενδυνάμωση. Επαναλαμβάνω ότι πρόκειται για την καθεαυτή ουσία του Σκορπιού.
Το Μέρος ΙΙ καλύπτει την γένεση, την ανάπτυξη και την αναγωγή συγκεκριμένων τύπων προβλημάτων που συμβολίζονται από τις σκληρές όψεις μεταξύ του Πλούτωνα και της Αφροδίτης.
(Σημείωση στους αναγνώστες του Διαδικτύου: το μέρος ΙΙ δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο/ Μάιο του 1999 στο τεύχος του The Mountain Astrologer που δεν είναι πλέον διαθέσιμο για αγορά. Παρακαλώ ελάτε σε επαφή με τον Glenn Perry απευθείας, εάν ενδιαφέρεστε να λάβετε αντίγραφο.)
Αναφορές
M. Blinder (1989), Choosing Lovers, Macomb, IL: Glenbridge Publishing, Ltd.
I. Browne (1990), "Psychological Trauma, or Unexperienced Experience," Revision, Vol. 12, No. 4, p. 310.
H.V. Dicks (1967), Marital Tensions, New York: Basic Books.
L. Greene (1993), "The Great Harlot: The Mythology and Psychology of Venus," in L. Greene & H. Sasportas, Eds., The Inner Planets: Building Blocks of Personal Reality, York Beach, ME: Samuel Weiser, Inc.
M. Garwood and F. Hajcak (1987), Hidden Bedroom Partners, San Diego, CA: Libra Publishers.
H. Hartman (1952), "The Mutual Influences in the Development of Ego and Id," in Essays on Ego Psychology, New York: International University Press, pp. 155-182.
H. Hendrix (1988), Getting the Love You Want, New York: Harper & Row.
J.L. Herman (1992), Trauma and Recovery, New York: Basic Books.
E. Jantsch (1980), The Self-Organizing Universe, New York: Pergamon Press.
C.G. Jung (1953), Two Essays on Analytical Psychology, Collected Works, Vol. 7, Bollingen Series XX, New York: Pantheon.
C.G. Jung (1960), The Structure and Dynamics of the Psyche, Collected Works, Vol. 8, Bollingen Series XX, Pantheon, New York.
M. Klein (1946), "Notes on Some Schizoid Mechanisms," International Journal of Psycho- Analysis, No. 27, pp. 99-100.
R. May (1969), Love and Will, New York: W.W. Morton & Company.
Jack Morin (1995), The Erotic Mind, New York: HarperCollins.
J. Piaget (1926), The Language and Thought of the Child, New York: Harcourt, Brace.
J. Scharff (1992), Projective and Introjective Identification and the Use of the Therapist's Self , Northvale, NJ: Jason Aronson.
R. Stoller (1975), Perversion: The Erotic Form of Hatred, New York: Pantheon Books.
D.W. Winnicott (1960, 1975), "The Theory of the Parent-Infant Relationship," in The Maturational Processes and the Facilitating Environment, London: Hogart Press, pp. 73-81.
© 1999 Glenn Perry - all rights reserved
Διαβάστε επίσης:
Μέρος Α': Ο Ταύρος και η ανάγκη του για αισθησιακή ικανοποίηση (http://www.myhoroscope.gr/%E1%ED%E1%E4%E7%EC%EF%F3%E9%E5%FD%F3%E5%E9%F2-%EC%E5%F4%E1%F6%F1%DC%F3%E5%E9%F2-99/%E7-%F0%EB%EF%F5%F4%FE%ED%E9%E1-%F0%E1%E8%EF%EB%EF%E3%DF%E1-%EC%DD%F1%EF%F2-%E1-4766/)
Μέρος Β': Ο Σκορπιός και η διαδικασία του μετασχηματισμού (http://www.myhoroscope.gr/%E1%ED%E1%E4%E7%EC%EF%F3%E9%E5%FD%F3%E5%E9%F2-%EC%E5%F4%E1%F6%F1%DC%F3%E5%E9%F2-99/%E7-%F0%EB%EF%F5%F4%FE%ED%E9%E1-%F0%E1%E8%EF%EB%EF%E3%DF%E1-%EC%DD%F1%EF%F2-%E2-3567/)
Μέρος Γ': Το σεξ ως όχημα και διαδρομή προς τον μετασχηματισμό (α') (http://www.myhoroscope.gr/%E1%ED%E1%E4%E7%EC%EF%F3%E9%E5%FD%F3%E5%E9%F2-%EC%E5%F4%E1%F6%F1%DC%F3%E5%E9%F2-99/%E7-%F0%EB%EF%F5%F4%FE%ED%E9%E1-%F0%E1%E8%EF%EB%EF%E3%DF%E1-%EC%DD%F1%EF%F2-%E3-5217/)
Μέρος Δ': Το σεξ ως όχημα και διαδρομή προς τον μετασχηματισμό (β') (http://www.myhoroscope.gr/%E1%ED%E1%E4%E7%EC%EF%F3%E9%E5%FD%F3%E5%E9%F2-%EC%E5%F4%E1%F6%F1%DC%F3%E5%E9%F2-99/%E7-%F0%EB%EF%F5%F4%FE%ED%E9%E1-%F0%E1%E8%EF%EB%EF%E3%DF%E1-%EC%DD%F1%EF%F2-%E4-5536/)
Συγγραφέας: Glenn Perry
Πρωτότυπος τίτλος: Pluto Pathology (Part 1). Sex, Death, and Power: A Scorpio Triumvirate
Πηγή: To κείμενο παραχωρήθηκε ειδικά για το myHoroscope από τους εκδότες του περιοδικού The Mountain Astrologer και με ενημέρωση του συγγραφέα ο οποίος εκδήλωσε επιθυμία να το δημοσιεύσει στα ελληνικά στην προσωπική του σελίδα.
Μετάφραση - Απόδοση: Αγγελική Κ. (http://www.myhoroscope.gr/member.php?u=4147) της Ομάδας Editors and Staff του myHoroscope.gr