Ζωή και Ζώδια
17-10-2006, 02:35 PM
Η κρυστάλλινη σφαίρα που γνωρίζουμε δεν είναι βέβαια το μόνο αντικείμενο που έχει χρησιμοποιηθεί για την πρόβλεψη του μέλλοντος. Ο κατάλογος είναι μακρύς, ξεκινώντας από τις θεοληπτικές τελετουργίες και τη μελέτη των σπλάχνων στην αρχαιότητα, μέχρι τις σημερινές λαϊκές πρακτικές που υπόσχονται την επαφή με το υπερπέραν.
Από την Ευαγγελία Δρίκου
Από αρχαιοτάτων χρόνων ο άνθρωπος έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα μελλούμενα, συχνά συνδέοντάς τα με τη βούληση των εκάστοτε λατρευόμενων θεών. Οι προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης, η χρησμωδική μαντεία της αρχαίας Ελλάδας και η ενορατική καταληψία των «μάγων» στις ινδιάνικες φυλές της Νότιας Αμερικής, είναι μερικά μόνο παραδείγματα, ενδεικτικά της γοητείας που ανέκαθεν ασκούσε το μέλλον στον άνθρωπο, στις διάφορες στιγμές της πορείας του μέσα στην ιστορία.
<div align=left><img src=http://www.myhoroscope.gr/articles/images/Manteia.jpg align=left hspace=6 vspace=1</div>Ανάλογα με τις επικρατούσες θρησκευτικές αντιλήψεις και την πολιτισμική παράδοση του κάθε λαού, ο προφητισμός ή αλλιώς «μαντεία», αποκτά κάθε φορά διαφορετική σημασία και ασκείται με τη χρησιμοποίηση πληθώρας μέσων, που ποικίλλουν από τόπο σε τόπο και από εποχή σε εποχή. Αλλοτε πάλι η «πρόβλεψη» του μέλλοντος δεν προκύπτει σαν απόρροια εσκεμμένων μαντικών τεχνικών του ανθρώπου, αλλά αποδίδεται αποκλειστικά στις ιδιαίτερες διαισθητικές ικανότητες του «Προφήτη» και την έμπνευση που αυτός δέχεται από μία ανώτερη δύναμη.
Έκσταση - Εγκοίμηση
Η προφητεία, ως αυθόρμητη, διαισθητική μορφή μαντείας σε κατάσταση εγρήγορσης, χωρίς την επέμβαση ανθρώπινης πρακτικής κι εμπνευσμένη από κάποια θεϊκή οντότητα, απαντά κυρίως στην ισραηλιτική παράδοση. Οι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης φέρονται ως δέκτες άμεσων οραμάτων, μέσω των οποίων ο Θεός αποκαλύπτει τα μελλούμενα στους εκλεκτούς του.
Εντούτοις, σε προγενέστερες ισραηλιτικές πηγές αναφέρονται «αδελφότητες προφητών» που επιδιώκουν την ενόραση του μέλλοντος, περιερχόμενοι εσκεμμένα σε έκσταση, υπό την καθοδήγηση ενός δασκάλου και την κατανυκτική επίδραση της μουσικής και του χορού. Ανάλογα φαινόμενα καταληψίας, που χαρακτηρίζονται από άκρατο ενθουσιασμό και ταύτιση του ατόμου με κάποια θεότητα, παρατηρήθηκαν σε πολλούς πολιτισμούς της αρχαιότητας, όπως και σε πρωτόγονες φυλές που διαβιούν στη Σιβηρία, την Αμερική, την Ινδονησία, κ.ά.
Οι ιερείς των μαντείων στην αρχαία Ελλάδα λειτουργούσαν ως μεσάζοντες μεταξύ των θεών και των ανθρώπων, λαμβάνοντας την προφητική έμπνευση μέσω της έκστασης και της μέθης που προκαλούσε η πόση νερού από κάποια ιερή πηγή, η εισπνοή ηφαιστειακών αναθυμιάσεων από σχισμές του εδάφους ή το μάσημα παραισθησιογόνων βοτάνων. Σύμφωνα μάλιστα με συγγράμματα του Ηροδότου και του Πλάτωνα, η Πυθία -ιέρεια του Απολλωνίου μαντείου των Δελφών- έκανε τις χρησμοδοτήσεις σε κατάσταση μανίας και έξαλλου ενθουσιασμού, αφού κατέβαινε πρώτα στο άδυτο του ναού, όπου θεωρούσαν οι αρχαίοι ότι φανέρωνε τη βούλησή του ο Θεός.
Σε άλλα μαντεία την προφητεία λάμβανε -αντί για τους ιερείς- ο ίδιος ο ενδιαφερόμενος, ακολουθώντας ένα ορισμένο τυπικό. Στο σπήλαιο του Τροφώνιου στη Λιβαδειά, ο πιστός έπρεπε να κατέβει στο άδυτο κρεμασμένος ανάποδα, ενώ στο μαντείο του Αμφιάραου, στον Ωρωπό της Βοιωτίας, εφαρμοζόταν η ιεροτελεστία της εγκοίμησης. Ο ενδιαφερόμενος υποβαλλόταν αρχικά σε εξαγνισμό και στη συνέχεια θυσίαζε έναν τράγο, με το δέρμα του οποίου σκεπαζόταν και κατόπιν κοιμόταν μέσα στο ναό. Τα όνειρα που έβλεπε ο πιστός στον ιερό χώρο θεωρούνταν θεόπνευστα κι ερμηνεύονταν από τους ιερείς του μαντείου ως προαναγγελίες του μέλλοντος. Η έκσταση και η εγκοίμηση ως μαντικές τεχνικές υιοθετήθηκαν τόσο από πολιτισμούς της Ανατολικής Μεσογείου (όπως οι Αιγύπτιοι κατά τη φαραωνική εποχή), όσο και από λαούς της ασιατικής ηπείρου. Ομοίως συμβαίνει και με τους Σαμάνους (μάγοι - θεραπευτές σε πρωτόγονες φυλές σε όλο τον κόσμο), που «ακούν» τις προβλέψεις για τον καιρό, τη σοδειά κ.λπ., κατά τη διάρκεια παραληρηματικών θρησκευτικών τελετών.
Mέθοδοι προβλέψεων
Εκτός από τις παραπάνω μαντικές τεχνικές, που προϋποθέτουν ή προκαλούν τη μεταβολή της συνειδησιακής κατάστασης του ατόμου, ασκούνται και εξωτερικές μέθοδοι προφητισμού, που συνίστανται ως επί το πλείστον στην παρατήρηση της κατάστασης και της συμπεριφοράς των ζώων, καθώς και της μεταβολής των στοιχείων της φύσης και των αντικειμένων.
Ιεροσκοπία
Η εξέταση των ζωτικών οργάνων και των οστών του σφαγίου μιας θυσίας αφιερωμένης στους θεούς, με σκοπό την εξαγωγή προβλέψεων για το μέλλον, ήταν πολύ δημοφιλής στους λαούς της αρχαιότητας. Οι Τοσκανοί και οι Ασσυροβαβυλώνιοι μάντεις μάλιστα φαίνεται ότι επιδείκνυαν κατά τη μελέτη του ιερού σφαγίου τις εξειδικευμένες γνώσεις και την υπευθυνότητα πραγματικού επιστήμονα, αναγάγοντας την ιεροσκοπία σε ιδιαίτερα σοβαρή θρησκευτική τελετουργία.
Έτσι, ενώ στη Ρώμη και την Ινδία το ζώο εξεταζόταν μόνον ως προς την υγεία και την ακεραιότητά του, οι Τοσκανοί ιεροσκόποι και οι Baru (Βαβυλώνιοι ιερείς) προχωρούσαν, όπως και οι Ελληνες μάντεις, σε πιο διεξοδική μελέτη των σπλάχνων του σφαγίου (σπλαχνοσκοπία), επικεντρώνοντας συνήθως την προσοχή τους στο ήπαρ (ηπατοσκοπία). Ο ιεροσκόπος εξέταζε επιμελώς την οργανική κατάσταση των σπλάχνων, βάσει της οποίας διαμόρφωνε συμπεράσματα για τα μελλούμενα. Το ήπαρ, που θεωρείτο από τους αρχαίους ο καθρέφτης του ουράνιου κόσμου, πάνω στον οποίο αντανακλάται ο θεϊκός του πληθυσμός και οι διαθέσεις του, πρόσφερε πλούσιο κατάλογο πληροφοριών για τον ειδικευμένο ιερέα, ο οποίος ήταν σε θέση να τις ερμηνεύσει, διατυπώνοντας τις ανάλογες προφητείες. Η απουσία ή η ατροφία λ.χ. του λοβού του ήπατος προανήγγειλε, κατά τους ιεροσκόπους, τον επικείμενο θάνατο του θύτη, όπως αναφέρουν αρχαίοι συγγραφείς ότι συνέβη στο Μέγα Αλέξανδρο, τον Κικέρωνα, κ.α. Σημαντικά στοιχεία γύρω από την τεχνική της ηπατοσκοπίας ήρθαν στην επιφάνεια με την τυχαία ανακάλυψη ενός χάλκινου προπλάσματος στο χωριό Γκροσσολόγκο, κοντά στην Πιατσέντα της Ιταλίας, το 1877. Το ετρουσκικό αυτό πρόπλασμα, που αναπαριστά το ήπαρ ενός θυσιασμένου αρνιού, είναι το μοναδικό, αυτή τη στιγμή, στα χέρια των επιστημόνων, που παρέχει τόσο λεπτομερή περιγραφή της διαδικασίας που ακολουθούσαν οι Ετρούσκοι κατά την εξέταση του οργάνου. Η κυρτή όψη χωρίζεται σε δύο λοβούς, από τους οποίους ο ένας ονομάζεται με την εγχάρακτη λέξη «usilis» (ήλιος) και ο άλλος με τη λέξη «tivrs» (σελήνη). Ο κάθε ένας λοβός φαίνεται ότι συμβολίζει την Ανατολή και τη Δύση αντίστοιχα, συμβολισμός που παραπέμπει στη θεωρία των αρχαίων περί διαίρεσης του ουράνιου θόλου σε δύο αντίθετης σημασίας μέρη, το ανατολικό (θετικό) και το δυτικό (αρνητικό). Η κοίλη όψη του προπλάσματος φέρει μια πιο σύνθετη εγχάραξη με τα ονόματα σαράντα θεοτήτων, πλαισιωμένα από διάφορα σχήματα, που αντιστοιχούν σε περιοχές του ουρανού και στους θεούς που τις επηρεάζουν. Το πρόπλασμα, που φυλάσσεται στο Museo Civico της Πιατσέντα, θεωρείται ότι χρησίμευε στους ιεροσκόπους του 4ου - 3ου π.Χ. αιώνα ως μνημονικό βοήθημα της τεχνικής τους. Όσον αφορά στη μαντεία μέσω της εξέτασης των οστών, συναντάται ως επί το πλείστον στους αρχαίους πολιτισμούς της Ασίας. Στην πρωτοϊστορική Κίνα οι μάντεις χρησιμοποιούσαν κυρίως την ωμοπλάτη προβάτων. Στην Κεντρική και Βόρεια Ασία, οι σαμάνοι «μαθαίνουν» τα μέλλοντα μέσω της σπάλας ενός προβάτου (πρακτική διαδεδομένη στους Μογγόλους, τους Καλμούκ, τους Κιργίζιους και στις φυλές του Labrador και του Quebec στη Βόρεια Αμερική).
Προφητεία μέσω Σημείων
Η προφητεία στην αρχαιότητα μπορούσε ουσιαστικά να προκύψει από οτιδήποτε προκαλούσε την προσοχή του μάντη. Στην αρχαία Ελλάδα και περισσότερο στη Ρώμη αναπτύχθηκε η μαντική της οιωνοσκοπίας (η παρατήρηση δηλαδή του πετάγματος και της φωνής των πουλιών, με σκοπό τη διερεύνηση των θεϊκών διαθέσεων), ενώ στην Ετρουρία και τη Βαβυλωνία ήταν δημοφιλής η κεραυνοσκοπία, (ερμηνεία του κεραυνού και της βροχής με βάση τις προλήψεις της εποχής).
Κρυσταλλοσκοπία
Η αρχαία πρακτική της κατοπτρομαντείας (η προσήλωση σε μια γυαλιστερή, φωτεινή ή αντανακλαστική επιφάνεια), είναι η μαντική που βρήκε τη μεγαλύτερη ίσως απήχηση στο σύγχρονο κόσμο. Ετσι, όπως στο παρελθόν ο μάντης κατέφευγε στην «ανάγνωση» των ειδώλων και των αντανακλάσεων στην επιφάνεια του νερού (υδρομαντεία, λεκανομαντεία) ή σε κάποια άλλη στιλπνή επιφάνεια (τετράγωνες πλάκες αψιδιανού στο αρχαίο Μεξικό, σφαίρες από βήρυλλο και αυγά κατά την Αναγέννηση), οι μυστικιστές σήμερα χρησιμοποιούν για την πρόβλεψη του μέλλοντος καλά γυαλισμένα κρύσταλλα ή κοίλα κάτοπτρα (κατά προτίμηση μαύρα).
Πιο συνηθισμένη είναι η χρήση της γνωστής «κρυστάλλινης σφαίρας», που δεν είναι τίποτα άλλο από μια καθαρή σφαίρα χαλαζία. Σύμφωνα με την τεχνική της κρυσταλλοσκοπίας, το μέντιουμ επικεντρώνει το βλέμμα του στη σφαίρα και ύστερα από την κατάλληλη ψυχική προετοιμασία διακρίνει στην επιφάνειά του συμβολικές συνήθως εικόνες ή στροβίλους καπνού, ενώ μπορεί αντί των οπτικών ερεθισμάτων να λάβει μηνύματα από το μέλλον με τη μορφή μιας απρόσκλητης σκέψης που έρχεται ξαφνικά στο νου του.
Οι κρύσταλλοι, σε συνδυασμό με τους πολύτιμους λίθους, χρησιμοποιούνται και σε διαφορετικές μορφές μαντείας, όπως η «μαντεία με πενήντα πέτρες» και η «μαντεία με πέτρες διαφόρων χρωμάτων». Στην πρώτη προτιμούνται ο κιτρίνης, ο αμέθυστος, ο ακουαμαρίνης και ο χαλαζίας, που φυλάσσονται σε μια σακούλα ή ένα κιβώτιο. Ο ενδιαφερόμενος βυθίζει το χέρι του με κλειστά μάτια στη σακούλα και διαλέγει μια χούφτα από τις πενήντα πέτρες, που δίνουν χρησμό ανάλογο με το συνολικό τους αριθμό (ο μονός αριθμός φανερώνει ευνοϊκές συνθήκες, ενώ ο ζυγός το αντίθετο). Η δεύτερη πρακτική εφαρμόζεται με επτά πέτρες, μια από κάθε χρώμα του ουράνιου τόξου και βασίζεται στην ερμηνεία του χρώματος αυτών που θα επιλέξει τυχαία ο ενδιαφερόμενος μέσα από μια σακούλα. Για τους σκεπτικιστές οποιαδήποτε φυσική αντανακλαστική πέτρα είναι καθρέπτης του εσωτερικού μας εαυτού, την ενδοσκόπηση του οποίου μας βοηθά να πραγματοποιήσουμε η κρυσταλλοσκοπία.
Στοιχεία της Φύσης
Στις κοινωνίες της αρχαιότητας, η φωτιά, το νερό και τα άλλα πρωτογενή στοιχεία της φύσης, προσφέρονταν επίσης για την πρόβλεψη μελλοντικών συμβάντων. Συχνά τη σπλαχνοσκοπική εξέταση ενός ιερού σφαγίου ακολουθούσε η παρατήρηση της φλόγας και του καπνού κατά την καύση του, γνωστή ως πυρομαντεία ή καπνομαντεία. Οι ιερείς μελετούσαν ακόμα τις ενστικτώδεις αντιδράσεις του ζώου πριν τη θυσία, τον τρόπο με τον οποίο έρεε το αίμα κατά τη σφαγή του (αν έτρεχε άφθονο ήταν ευνοϊκό σημάδι), και τη στάση του καθώς παραδινόταν στην πυρά (αν έγερνε το κεφάλι του προς τα κάτω προμηνούσε την ήττα, ενώ το αντίθετο τη νίκη).
Αλλη μέθοδος πυρομαντείας ήταν η καύση αλφίτων, φύλλων δάφνης και θυμιάματος, ενώ έχουν αναφερθεί και πρακτικές «ανάγνωσης» καιγόμενων αυγών (ωοσκοπία), λιβανιού (λιβανομαντεία), κ.ά. Οι σύγχρονες μορφές καπνομαντείας περιορίζονται στην παρατήρηση της φωτιάς στο τζάκι ή του καπνού που βγαίνει από την καμινάδα και υπαγορεύονται συνήθως από λαϊκές δεισιδαιμονίες.
Κληροσκοπία
Το τράβηγμα του κλήρου ως μέσο προφητείας ήταν προσφιλής μέθοδος στην Κεντρική Ιταλία, στο Πραινέστιο και στο Αντιο, ενώ και η Πυθία του μαντείου των Δελφών, παράλληλα με την τεχνική της έκστασης, φέρεται να τραβά κλήρο ανάμεσα σε ένα άσπρο κι ένα μαύρο κουκί! Στην Κίνα, ο μάντης χρησιμοποιούσε γι' αυτόν το σκοπό τους μίσχους του αχιλλείου (χιλιόφυλλος). Στην Ινδία η κληροσκοπία εφαρμόζεται με την επιλογή ενός τυχαίου αποσπάσματος από τις Γραφές, ενώ στη Δύση οι μυστικιστές ακολουθούν την ίδια μέθοδο με ειδικά βιβλία μαντείας.
Σωματομαντεία
Η μελέτη του σώματος και της δηλωτικής σημασίας του συναντάται κατ' αρχήν στον πολιτισμό της Βαβυλωνίας, με τη μορφή της «τερατομαντείας». Οι τερατογεννήσεις μεταφράζονταν ως κακοί οιωνοί (όπως και στην Ινδία), εξάπτοντας τη φαντασία του λαού: Ενα βρέφος με όψη λιονταριού προμήνυε τη δυστυχία στη χώρα, ενώ το βρέφος που γεννιόταν με φυτρωμένα τα δόντια του φανέρωνε τον επικείμενο θάνατο του βασιλιά! Για τους Ετρούσκους, από την ελληνιστική εποχή και ύστερα, το παραμορφωμένο βρέφος ή ζώο ήταν ευνοϊκό σημάδι των ικανοτήτων του αυτοκράτορα. Η «ανάγνωση»της παλάμης (χειρομαντία) και του προσώπου (προσωπομαντεία), εντάσσονται επίσης στην τεχνική της σωματομαντείας. Οι μάντεις της αρχαίας Κίνας πίστευαν ότι τα χαρακτηριστικά και τα σημάδια του προσώπου ήταν ενδεικτικά τόσο της προσωπικότητας του ατόμου, όσο και της μελλοντικής του ζωής (ένα όμορφο πρόσωπο λ.χ. φανερώνει ένα εξίσου καλό μέλλον). Παρομοίως, οι ρυτίδες της παλάμης θεωρείται από τα μέντιουμ ότι προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες για το μέλλον του ανθρώπου.
Χαρτομαντεία
Η αρχαία τεχνική της χαρτομαντείας συνίσταται στην ερμηνεία της φιγούρας καθενός από τα εβδομήντα τέσσερα χαρτιά της τράπουλας Ταρώ, ανάλογα με τη μέθοδο που ακολουθείται και το συνδυασμό στον οποίο συναντώνται. Αν και σήμερα αντιμετωπίζεται περισσότερο ως παιχνίδι παρά ως μέσο προφητείας, το Ταρώ φαίνεται να έχει πολύ βαθιές ρίζες. Οι διάφορες υποθέσεις που έχουν γίνει στο παρελθόν συγκλίνουν στη μεγάλη σχέση των είκοσι δύο «Μεγάλων Κλειδιών» του Ταρώ με τα γράμματα του ισραηλιτικού αλφάβητου. Εκτός από τα Μεγάλα Κλειδιά υπάρχουν και τα πενήντα έξι «Μικρά Κλειδιά», τα πενήντα δύο των οποίων αντιστοιχούν στις πενήντα δύο εβδομάδες του έτους. Παρ' όλες τις εκδοχές που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί για τη σημασία των συμβολισμών της τράπουλας Ταρώ (με επικρατέστερη αυτή των Καβαλιστών), καμία δεν έχει γίνει καθολικά αποδεκτή, ώστε να μπορούμε να μιλήσουμε για έναν απόλυτο ερμηνευτικό οδηγό.
Επίλογος
Η δημοτικότητα της μαντικής από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, αντικατοπτρίζει την έμφυτη ανάγκη των ανθρώπων να γνωρίζουν από πριν τι θα συμβεί στο μέλλον. Σε συνδυασμό με τις δοξασίες και τις προλήψεις του λαού, καθετί γύρω μας (τα ζώα, τα φυτά, τα πράγματα), καθετί μέσα μας, μπορεί να μεταφραστεί σε μήνυμα από το μέλλον, που η καφεμαντεία, η αστρολογία, η νεκρομαντεία, η ραβδοσκοπία και πολλές άλλες μαντικές πρακτικές, που αναλύθηκαν σε αυτό το άρθρο, υπόσχονται να αποκρυπτογραφήσουν για μας...
Από την Ευαγγελία Δρίκου
Από αρχαιοτάτων χρόνων ο άνθρωπος έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα μελλούμενα, συχνά συνδέοντάς τα με τη βούληση των εκάστοτε λατρευόμενων θεών. Οι προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης, η χρησμωδική μαντεία της αρχαίας Ελλάδας και η ενορατική καταληψία των «μάγων» στις ινδιάνικες φυλές της Νότιας Αμερικής, είναι μερικά μόνο παραδείγματα, ενδεικτικά της γοητείας που ανέκαθεν ασκούσε το μέλλον στον άνθρωπο, στις διάφορες στιγμές της πορείας του μέσα στην ιστορία.
<div align=left><img src=http://www.myhoroscope.gr/articles/images/Manteia.jpg align=left hspace=6 vspace=1</div>Ανάλογα με τις επικρατούσες θρησκευτικές αντιλήψεις και την πολιτισμική παράδοση του κάθε λαού, ο προφητισμός ή αλλιώς «μαντεία», αποκτά κάθε φορά διαφορετική σημασία και ασκείται με τη χρησιμοποίηση πληθώρας μέσων, που ποικίλλουν από τόπο σε τόπο και από εποχή σε εποχή. Αλλοτε πάλι η «πρόβλεψη» του μέλλοντος δεν προκύπτει σαν απόρροια εσκεμμένων μαντικών τεχνικών του ανθρώπου, αλλά αποδίδεται αποκλειστικά στις ιδιαίτερες διαισθητικές ικανότητες του «Προφήτη» και την έμπνευση που αυτός δέχεται από μία ανώτερη δύναμη.
Έκσταση - Εγκοίμηση
Η προφητεία, ως αυθόρμητη, διαισθητική μορφή μαντείας σε κατάσταση εγρήγορσης, χωρίς την επέμβαση ανθρώπινης πρακτικής κι εμπνευσμένη από κάποια θεϊκή οντότητα, απαντά κυρίως στην ισραηλιτική παράδοση. Οι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης φέρονται ως δέκτες άμεσων οραμάτων, μέσω των οποίων ο Θεός αποκαλύπτει τα μελλούμενα στους εκλεκτούς του.
Εντούτοις, σε προγενέστερες ισραηλιτικές πηγές αναφέρονται «αδελφότητες προφητών» που επιδιώκουν την ενόραση του μέλλοντος, περιερχόμενοι εσκεμμένα σε έκσταση, υπό την καθοδήγηση ενός δασκάλου και την κατανυκτική επίδραση της μουσικής και του χορού. Ανάλογα φαινόμενα καταληψίας, που χαρακτηρίζονται από άκρατο ενθουσιασμό και ταύτιση του ατόμου με κάποια θεότητα, παρατηρήθηκαν σε πολλούς πολιτισμούς της αρχαιότητας, όπως και σε πρωτόγονες φυλές που διαβιούν στη Σιβηρία, την Αμερική, την Ινδονησία, κ.ά.
Οι ιερείς των μαντείων στην αρχαία Ελλάδα λειτουργούσαν ως μεσάζοντες μεταξύ των θεών και των ανθρώπων, λαμβάνοντας την προφητική έμπνευση μέσω της έκστασης και της μέθης που προκαλούσε η πόση νερού από κάποια ιερή πηγή, η εισπνοή ηφαιστειακών αναθυμιάσεων από σχισμές του εδάφους ή το μάσημα παραισθησιογόνων βοτάνων. Σύμφωνα μάλιστα με συγγράμματα του Ηροδότου και του Πλάτωνα, η Πυθία -ιέρεια του Απολλωνίου μαντείου των Δελφών- έκανε τις χρησμοδοτήσεις σε κατάσταση μανίας και έξαλλου ενθουσιασμού, αφού κατέβαινε πρώτα στο άδυτο του ναού, όπου θεωρούσαν οι αρχαίοι ότι φανέρωνε τη βούλησή του ο Θεός.
Σε άλλα μαντεία την προφητεία λάμβανε -αντί για τους ιερείς- ο ίδιος ο ενδιαφερόμενος, ακολουθώντας ένα ορισμένο τυπικό. Στο σπήλαιο του Τροφώνιου στη Λιβαδειά, ο πιστός έπρεπε να κατέβει στο άδυτο κρεμασμένος ανάποδα, ενώ στο μαντείο του Αμφιάραου, στον Ωρωπό της Βοιωτίας, εφαρμοζόταν η ιεροτελεστία της εγκοίμησης. Ο ενδιαφερόμενος υποβαλλόταν αρχικά σε εξαγνισμό και στη συνέχεια θυσίαζε έναν τράγο, με το δέρμα του οποίου σκεπαζόταν και κατόπιν κοιμόταν μέσα στο ναό. Τα όνειρα που έβλεπε ο πιστός στον ιερό χώρο θεωρούνταν θεόπνευστα κι ερμηνεύονταν από τους ιερείς του μαντείου ως προαναγγελίες του μέλλοντος. Η έκσταση και η εγκοίμηση ως μαντικές τεχνικές υιοθετήθηκαν τόσο από πολιτισμούς της Ανατολικής Μεσογείου (όπως οι Αιγύπτιοι κατά τη φαραωνική εποχή), όσο και από λαούς της ασιατικής ηπείρου. Ομοίως συμβαίνει και με τους Σαμάνους (μάγοι - θεραπευτές σε πρωτόγονες φυλές σε όλο τον κόσμο), που «ακούν» τις προβλέψεις για τον καιρό, τη σοδειά κ.λπ., κατά τη διάρκεια παραληρηματικών θρησκευτικών τελετών.
Mέθοδοι προβλέψεων
Εκτός από τις παραπάνω μαντικές τεχνικές, που προϋποθέτουν ή προκαλούν τη μεταβολή της συνειδησιακής κατάστασης του ατόμου, ασκούνται και εξωτερικές μέθοδοι προφητισμού, που συνίστανται ως επί το πλείστον στην παρατήρηση της κατάστασης και της συμπεριφοράς των ζώων, καθώς και της μεταβολής των στοιχείων της φύσης και των αντικειμένων.
Ιεροσκοπία
Η εξέταση των ζωτικών οργάνων και των οστών του σφαγίου μιας θυσίας αφιερωμένης στους θεούς, με σκοπό την εξαγωγή προβλέψεων για το μέλλον, ήταν πολύ δημοφιλής στους λαούς της αρχαιότητας. Οι Τοσκανοί και οι Ασσυροβαβυλώνιοι μάντεις μάλιστα φαίνεται ότι επιδείκνυαν κατά τη μελέτη του ιερού σφαγίου τις εξειδικευμένες γνώσεις και την υπευθυνότητα πραγματικού επιστήμονα, αναγάγοντας την ιεροσκοπία σε ιδιαίτερα σοβαρή θρησκευτική τελετουργία.
Έτσι, ενώ στη Ρώμη και την Ινδία το ζώο εξεταζόταν μόνον ως προς την υγεία και την ακεραιότητά του, οι Τοσκανοί ιεροσκόποι και οι Baru (Βαβυλώνιοι ιερείς) προχωρούσαν, όπως και οι Ελληνες μάντεις, σε πιο διεξοδική μελέτη των σπλάχνων του σφαγίου (σπλαχνοσκοπία), επικεντρώνοντας συνήθως την προσοχή τους στο ήπαρ (ηπατοσκοπία). Ο ιεροσκόπος εξέταζε επιμελώς την οργανική κατάσταση των σπλάχνων, βάσει της οποίας διαμόρφωνε συμπεράσματα για τα μελλούμενα. Το ήπαρ, που θεωρείτο από τους αρχαίους ο καθρέφτης του ουράνιου κόσμου, πάνω στον οποίο αντανακλάται ο θεϊκός του πληθυσμός και οι διαθέσεις του, πρόσφερε πλούσιο κατάλογο πληροφοριών για τον ειδικευμένο ιερέα, ο οποίος ήταν σε θέση να τις ερμηνεύσει, διατυπώνοντας τις ανάλογες προφητείες. Η απουσία ή η ατροφία λ.χ. του λοβού του ήπατος προανήγγειλε, κατά τους ιεροσκόπους, τον επικείμενο θάνατο του θύτη, όπως αναφέρουν αρχαίοι συγγραφείς ότι συνέβη στο Μέγα Αλέξανδρο, τον Κικέρωνα, κ.α. Σημαντικά στοιχεία γύρω από την τεχνική της ηπατοσκοπίας ήρθαν στην επιφάνεια με την τυχαία ανακάλυψη ενός χάλκινου προπλάσματος στο χωριό Γκροσσολόγκο, κοντά στην Πιατσέντα της Ιταλίας, το 1877. Το ετρουσκικό αυτό πρόπλασμα, που αναπαριστά το ήπαρ ενός θυσιασμένου αρνιού, είναι το μοναδικό, αυτή τη στιγμή, στα χέρια των επιστημόνων, που παρέχει τόσο λεπτομερή περιγραφή της διαδικασίας που ακολουθούσαν οι Ετρούσκοι κατά την εξέταση του οργάνου. Η κυρτή όψη χωρίζεται σε δύο λοβούς, από τους οποίους ο ένας ονομάζεται με την εγχάρακτη λέξη «usilis» (ήλιος) και ο άλλος με τη λέξη «tivrs» (σελήνη). Ο κάθε ένας λοβός φαίνεται ότι συμβολίζει την Ανατολή και τη Δύση αντίστοιχα, συμβολισμός που παραπέμπει στη θεωρία των αρχαίων περί διαίρεσης του ουράνιου θόλου σε δύο αντίθετης σημασίας μέρη, το ανατολικό (θετικό) και το δυτικό (αρνητικό). Η κοίλη όψη του προπλάσματος φέρει μια πιο σύνθετη εγχάραξη με τα ονόματα σαράντα θεοτήτων, πλαισιωμένα από διάφορα σχήματα, που αντιστοιχούν σε περιοχές του ουρανού και στους θεούς που τις επηρεάζουν. Το πρόπλασμα, που φυλάσσεται στο Museo Civico της Πιατσέντα, θεωρείται ότι χρησίμευε στους ιεροσκόπους του 4ου - 3ου π.Χ. αιώνα ως μνημονικό βοήθημα της τεχνικής τους. Όσον αφορά στη μαντεία μέσω της εξέτασης των οστών, συναντάται ως επί το πλείστον στους αρχαίους πολιτισμούς της Ασίας. Στην πρωτοϊστορική Κίνα οι μάντεις χρησιμοποιούσαν κυρίως την ωμοπλάτη προβάτων. Στην Κεντρική και Βόρεια Ασία, οι σαμάνοι «μαθαίνουν» τα μέλλοντα μέσω της σπάλας ενός προβάτου (πρακτική διαδεδομένη στους Μογγόλους, τους Καλμούκ, τους Κιργίζιους και στις φυλές του Labrador και του Quebec στη Βόρεια Αμερική).
Προφητεία μέσω Σημείων
Η προφητεία στην αρχαιότητα μπορούσε ουσιαστικά να προκύψει από οτιδήποτε προκαλούσε την προσοχή του μάντη. Στην αρχαία Ελλάδα και περισσότερο στη Ρώμη αναπτύχθηκε η μαντική της οιωνοσκοπίας (η παρατήρηση δηλαδή του πετάγματος και της φωνής των πουλιών, με σκοπό τη διερεύνηση των θεϊκών διαθέσεων), ενώ στην Ετρουρία και τη Βαβυλωνία ήταν δημοφιλής η κεραυνοσκοπία, (ερμηνεία του κεραυνού και της βροχής με βάση τις προλήψεις της εποχής).
Κρυσταλλοσκοπία
Η αρχαία πρακτική της κατοπτρομαντείας (η προσήλωση σε μια γυαλιστερή, φωτεινή ή αντανακλαστική επιφάνεια), είναι η μαντική που βρήκε τη μεγαλύτερη ίσως απήχηση στο σύγχρονο κόσμο. Ετσι, όπως στο παρελθόν ο μάντης κατέφευγε στην «ανάγνωση» των ειδώλων και των αντανακλάσεων στην επιφάνεια του νερού (υδρομαντεία, λεκανομαντεία) ή σε κάποια άλλη στιλπνή επιφάνεια (τετράγωνες πλάκες αψιδιανού στο αρχαίο Μεξικό, σφαίρες από βήρυλλο και αυγά κατά την Αναγέννηση), οι μυστικιστές σήμερα χρησιμοποιούν για την πρόβλεψη του μέλλοντος καλά γυαλισμένα κρύσταλλα ή κοίλα κάτοπτρα (κατά προτίμηση μαύρα).
Πιο συνηθισμένη είναι η χρήση της γνωστής «κρυστάλλινης σφαίρας», που δεν είναι τίποτα άλλο από μια καθαρή σφαίρα χαλαζία. Σύμφωνα με την τεχνική της κρυσταλλοσκοπίας, το μέντιουμ επικεντρώνει το βλέμμα του στη σφαίρα και ύστερα από την κατάλληλη ψυχική προετοιμασία διακρίνει στην επιφάνειά του συμβολικές συνήθως εικόνες ή στροβίλους καπνού, ενώ μπορεί αντί των οπτικών ερεθισμάτων να λάβει μηνύματα από το μέλλον με τη μορφή μιας απρόσκλητης σκέψης που έρχεται ξαφνικά στο νου του.
Οι κρύσταλλοι, σε συνδυασμό με τους πολύτιμους λίθους, χρησιμοποιούνται και σε διαφορετικές μορφές μαντείας, όπως η «μαντεία με πενήντα πέτρες» και η «μαντεία με πέτρες διαφόρων χρωμάτων». Στην πρώτη προτιμούνται ο κιτρίνης, ο αμέθυστος, ο ακουαμαρίνης και ο χαλαζίας, που φυλάσσονται σε μια σακούλα ή ένα κιβώτιο. Ο ενδιαφερόμενος βυθίζει το χέρι του με κλειστά μάτια στη σακούλα και διαλέγει μια χούφτα από τις πενήντα πέτρες, που δίνουν χρησμό ανάλογο με το συνολικό τους αριθμό (ο μονός αριθμός φανερώνει ευνοϊκές συνθήκες, ενώ ο ζυγός το αντίθετο). Η δεύτερη πρακτική εφαρμόζεται με επτά πέτρες, μια από κάθε χρώμα του ουράνιου τόξου και βασίζεται στην ερμηνεία του χρώματος αυτών που θα επιλέξει τυχαία ο ενδιαφερόμενος μέσα από μια σακούλα. Για τους σκεπτικιστές οποιαδήποτε φυσική αντανακλαστική πέτρα είναι καθρέπτης του εσωτερικού μας εαυτού, την ενδοσκόπηση του οποίου μας βοηθά να πραγματοποιήσουμε η κρυσταλλοσκοπία.
Στοιχεία της Φύσης
Στις κοινωνίες της αρχαιότητας, η φωτιά, το νερό και τα άλλα πρωτογενή στοιχεία της φύσης, προσφέρονταν επίσης για την πρόβλεψη μελλοντικών συμβάντων. Συχνά τη σπλαχνοσκοπική εξέταση ενός ιερού σφαγίου ακολουθούσε η παρατήρηση της φλόγας και του καπνού κατά την καύση του, γνωστή ως πυρομαντεία ή καπνομαντεία. Οι ιερείς μελετούσαν ακόμα τις ενστικτώδεις αντιδράσεις του ζώου πριν τη θυσία, τον τρόπο με τον οποίο έρεε το αίμα κατά τη σφαγή του (αν έτρεχε άφθονο ήταν ευνοϊκό σημάδι), και τη στάση του καθώς παραδινόταν στην πυρά (αν έγερνε το κεφάλι του προς τα κάτω προμηνούσε την ήττα, ενώ το αντίθετο τη νίκη).
Αλλη μέθοδος πυρομαντείας ήταν η καύση αλφίτων, φύλλων δάφνης και θυμιάματος, ενώ έχουν αναφερθεί και πρακτικές «ανάγνωσης» καιγόμενων αυγών (ωοσκοπία), λιβανιού (λιβανομαντεία), κ.ά. Οι σύγχρονες μορφές καπνομαντείας περιορίζονται στην παρατήρηση της φωτιάς στο τζάκι ή του καπνού που βγαίνει από την καμινάδα και υπαγορεύονται συνήθως από λαϊκές δεισιδαιμονίες.
Κληροσκοπία
Το τράβηγμα του κλήρου ως μέσο προφητείας ήταν προσφιλής μέθοδος στην Κεντρική Ιταλία, στο Πραινέστιο και στο Αντιο, ενώ και η Πυθία του μαντείου των Δελφών, παράλληλα με την τεχνική της έκστασης, φέρεται να τραβά κλήρο ανάμεσα σε ένα άσπρο κι ένα μαύρο κουκί! Στην Κίνα, ο μάντης χρησιμοποιούσε γι' αυτόν το σκοπό τους μίσχους του αχιλλείου (χιλιόφυλλος). Στην Ινδία η κληροσκοπία εφαρμόζεται με την επιλογή ενός τυχαίου αποσπάσματος από τις Γραφές, ενώ στη Δύση οι μυστικιστές ακολουθούν την ίδια μέθοδο με ειδικά βιβλία μαντείας.
Σωματομαντεία
Η μελέτη του σώματος και της δηλωτικής σημασίας του συναντάται κατ' αρχήν στον πολιτισμό της Βαβυλωνίας, με τη μορφή της «τερατομαντείας». Οι τερατογεννήσεις μεταφράζονταν ως κακοί οιωνοί (όπως και στην Ινδία), εξάπτοντας τη φαντασία του λαού: Ενα βρέφος με όψη λιονταριού προμήνυε τη δυστυχία στη χώρα, ενώ το βρέφος που γεννιόταν με φυτρωμένα τα δόντια του φανέρωνε τον επικείμενο θάνατο του βασιλιά! Για τους Ετρούσκους, από την ελληνιστική εποχή και ύστερα, το παραμορφωμένο βρέφος ή ζώο ήταν ευνοϊκό σημάδι των ικανοτήτων του αυτοκράτορα. Η «ανάγνωση»της παλάμης (χειρομαντία) και του προσώπου (προσωπομαντεία), εντάσσονται επίσης στην τεχνική της σωματομαντείας. Οι μάντεις της αρχαίας Κίνας πίστευαν ότι τα χαρακτηριστικά και τα σημάδια του προσώπου ήταν ενδεικτικά τόσο της προσωπικότητας του ατόμου, όσο και της μελλοντικής του ζωής (ένα όμορφο πρόσωπο λ.χ. φανερώνει ένα εξίσου καλό μέλλον). Παρομοίως, οι ρυτίδες της παλάμης θεωρείται από τα μέντιουμ ότι προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες για το μέλλον του ανθρώπου.
Χαρτομαντεία
Η αρχαία τεχνική της χαρτομαντείας συνίσταται στην ερμηνεία της φιγούρας καθενός από τα εβδομήντα τέσσερα χαρτιά της τράπουλας Ταρώ, ανάλογα με τη μέθοδο που ακολουθείται και το συνδυασμό στον οποίο συναντώνται. Αν και σήμερα αντιμετωπίζεται περισσότερο ως παιχνίδι παρά ως μέσο προφητείας, το Ταρώ φαίνεται να έχει πολύ βαθιές ρίζες. Οι διάφορες υποθέσεις που έχουν γίνει στο παρελθόν συγκλίνουν στη μεγάλη σχέση των είκοσι δύο «Μεγάλων Κλειδιών» του Ταρώ με τα γράμματα του ισραηλιτικού αλφάβητου. Εκτός από τα Μεγάλα Κλειδιά υπάρχουν και τα πενήντα έξι «Μικρά Κλειδιά», τα πενήντα δύο των οποίων αντιστοιχούν στις πενήντα δύο εβδομάδες του έτους. Παρ' όλες τις εκδοχές που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί για τη σημασία των συμβολισμών της τράπουλας Ταρώ (με επικρατέστερη αυτή των Καβαλιστών), καμία δεν έχει γίνει καθολικά αποδεκτή, ώστε να μπορούμε να μιλήσουμε για έναν απόλυτο ερμηνευτικό οδηγό.
Επίλογος
Η δημοτικότητα της μαντικής από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, αντικατοπτρίζει την έμφυτη ανάγκη των ανθρώπων να γνωρίζουν από πριν τι θα συμβεί στο μέλλον. Σε συνδυασμό με τις δοξασίες και τις προλήψεις του λαού, καθετί γύρω μας (τα ζώα, τα φυτά, τα πράγματα), καθετί μέσα μας, μπορεί να μεταφραστεί σε μήνυμα από το μέλλον, που η καφεμαντεία, η αστρολογία, η νεκρομαντεία, η ραβδοσκοπία και πολλές άλλες μαντικές πρακτικές, που αναλύθηκαν σε αυτό το άρθρο, υπόσχονται να αποκρυπτογραφήσουν για μας...