Ζωή και Ζώδια
10-09-2006, 02:26 PM
Ποιος δεν γνωρίζει κάποιο ζωηρό παιδί; Σε κάθε τάξη στο σχολείο υπάρχει ένα παιδί που δυσκολεύει το μάθημα με την συμπεριφορά του. Στην εποχή μας φαίνεται ότι ο αριθμός των ζωηρών παιδιών αυξάνεται όλο και περισσότερο. Πολλοί γονείς ζουν το πρόβλημα καθημερινά, και είναι σημαντικό να ξέρουν περισσότερο για αυτό.
Από την Μ. Στέιμαν - Κοκκαλίδου, Ψυχολόγο
Δεν γνωρίζουμε ακόμα αρκετά για τις αιτίες αυτού του φαινομένου, αλλά πιθανόν συμβάλλουν διάφορες συνθήκες για αυτό, όπως η διατροφή, η ρύπανση, ο τρόπος που ζούμε, τα ίδια τα παιδιά που πλέον έχουν διαφορετικές ανάγκες από τις προηγούμενες γενιές. Μπορεί το παιδί να αγχωθεί από μία κατάσταση, είτε νοητικά είτε συναισθηματικά, και να εκφραστεί με αυτόν τον τρόπο. Στην περίπτωση αυτήν, όταν αλλάζει η κατάσταση φεύγει και το πρόβλημα της υπερκινητικότητας. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις διαταραχής, που θα ακολουθήσουν το παιδί για όλη την ζωή του. Σε αυτές τις περιπτώσεις επιβάλλεται η οικογένεια να επισκέπτεται παιδοψυχίατρο ή παιδοψυχολόγο, για να μάθει τι συμβαίνει και να αντιμετωπιστεί σωστά η κατάσταση. Στην συνέχεια θα παρουσιάσουμε τρόπους που καθοδηγούν τους γονείς στην βελτίωση της κατάστασης στο σπίτι, οι οποίοι εκτός από την βοήθεια που προσφέρουν στο παιδί, αναδεικνύουν και την στήριξη που του προσφέρουν οι γονείς. Η αναγνώριση, από τους γονείς, των δυσκολιών που αντιμετωπίζει το παιδι αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τα αποτελέσματα.
Eλλειμματική προσοχή
<div align=left><img src=http://www.myhoroscope.gr/articles/images/Paidi1.jpg align=left hspace=6 vspace=1</div>Τα παιδιά που πάσχουν από ελλειμματική προσοχή δυσκολεύονται πολύ να συγκεντρωθούν σε εργασίες, στο παιχνίδι ή σε κοινωνικές συναλλαγές. Το έλλειμμα εμφανίζεται σε ένα μεγάλο φάσμα: από λανθασμένα συναισθήματα σε απλά ερεθίσματα, χαοτική συμπεριφορά με διάσπαση προσοχής, μέχρι την ανικανότητα να λύσει περίπλοκα καθήκοντα εργασίας.
Τα παιδιά με έλλειμμα προσοχής δεν αντιλαμβάνονται λεπτομέρειες. Η (σχολική) εργασία τους είναι συνήθως τσαπατσούλικη, χωρίς δεύτερη σκέψη και περιέχει πολλά λάθη που δείχνουν απροσεξία. Αρχίζουν κάτι καινούριο πριν ολοκληρώσουν την προηγούμενη εργασία ή αλλάζουν την μια δραστηριότητα μετά την άλλη.
Ελκονται εύκολα από ερεθίσματα έξω από την καθορισμένη δραστηριότητά τους. Το έλλειμμα προσοχής οδηγεί στην συνέχεια σε χαοτική συμπεριφορά. Ετσι παρουσιάζονται δυσκολίες στην οργάνωση, με αποτέλεσμα πχ να υπάρχουν παντού διάσπαρτα τα πράγματά τους και να μην βρίσκονται παρά μετά από πολύ αναζήτηση, αν βρεθούν τελικά και δεν είναι χαλασμένα. Το έλλειμμα μπορεί να φανεί επίσης στον κοινωνικό τομέα. Σε αυτήν την περίπτωση τα παιδιά δεν μπορούν να συγκεντρωθουν σε μια κουβέντα και αλλάζουν θέμα συχνά χωρίς να ολοκληρώνουν την συζήτηση. Ακόμη δείχνουν πολλές φορές να ονειροπολούν και να αδυνατούν να παρακολουθήσουν το τι τους λένε, στο δε παιχνίδι δεν τηρούν τους κανόνες. Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι αυτού του είδους τα ζητήματα δεν οφείλονται απαραίτητα στην διαταραχή που παρουσιάζουμε. Μπορεί το: «δεν ακολουθεί εντολές» να έχει σχέση με την έλλειψη κινήτρου, ή με την κατανόηση της εντολής, επειδή οι οδηγίες δεν ήταν σαφείς ή υπερβήκαν τις νοητικές ικανότητες του παιδιού.
Υπερκινητικότητα
Η δεύτερη όψη συμπεριφοράς της διαταραχής είναι η υπερκινητικότητα. Αυτό δείχνει ένα μεγάλο βαθμό κινητικής ανησυχίας. Συμβαίνει όταν το παιδί δεν μπορεί να κάθεται ακίνητο και κουνιέται συνέχεια ανήσυχα. Μπορεί να εμφανιστεί κιόλας με εκνευρισμένες κινήσεις χεριών ή κούνημα πέρα δώθε ποδιών. Στην τάξη το υπερκινητικό παιδί σηκώνεται συνέχεια από την θέση του και περπατάει από 'δω και από 'κει. Έπειτα τρέχει πολύ, σκαρφαλώνει και πειράζει τα πάντα. Δεν ξέρει να παίζει μόνο του, να διασκεδάζει με τον εαυτό του. Μιλάει υπερβολικά, κάνει πολλή φασαρία και δεν σταματάει σαν να το σπρώχνει μια μηχανή.
Παρορμητικότητα
Η παρορμητικότητα, η τρίτη πλευρά της διαταραχής, έχει σχέση με την άμεση αντίδραση σε ερεθίσματα από το περιβάλλον. Βλέπουμε ότι το παιδί γίνεται υπερβολικά ανυπόμονο και δεν μπορεί να αναστέλλει την αντίδρασή του την κατάλληλη στιγμή. Το παρορμητικό παιδί πετάει την απάντηση πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση. Δυσκολεύεται να περιμένει την σειρά του στο παιχνίδι, ενοχλεί και εμποδίζει το παιχνίδι άλλων, παρεμβαίνει χωρίς να το ζητάει, διακόπτει μια συζήτηση. Κάνει τον κλόουν πολλές φορές. Επίσης παίρνει πράγματα άλλων χωρίς να ζητήσει άδεια και πειράζει πράγματα άλλων παιδιών, ενώ ξέρει ότι δεν επιτρέπεται. Χαρακτηριστικό είναι ότι αναζητά συχνά επικίνδυνες καταστάσεις. Δεν δείχνει να έχει φόβο και το έλκουν επικίνδυνες καταστάσεις. Φαίνεται να μην σκέφτεται τις συνέπειες των πράξεων του.
Γενικά λέμε ότι ένα παιδί έχει τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας όταν συμβαίνουν και οι τρεις όψεις, δηλαδή έλλειμμα προσοχής, παρορμητικότητα και υπερκινητικότητα, μακροχρόνια και στο σπίτι και στο σχολείο. Τα συμπτώματα θα πρέπει να υπάρχουν από μικρή ηλικία και θα πρέπει να επηρεάζουν αρνητικά την γενικότερη συμπεριφορά του παιδιού. Επίσης πρέπει να είναι φανερά σε όλη την εξέλιξή του, από τα παιδικά χρόνια μέχρι και την ενηλικίωση.
Είναι κατανοητό ότι το περιβάλλον του παιδιού με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας αντιμετωπίζει το παιδί σαν ενοχλητικό. Η δύστροπη και ανυπάκουη συμπεριφορά δημιουργεί στους γονείς αρνητικά συναισθήματα και τους κάνει να απελπίζονται, καθώς το υπερκινητικό και παρορμητικό παιδί δεν κάθεται ποτέ, ενώ φαίνεται και να μην υπακούει σε οδηγίες και ενδείξεις, δημιουργόντας την εικόνα ενός ατόμου απείθαρχου και αναξιόπιστου. Γι' αυτόν τον λόγο οι γύρω άνθρωποι συνήθως αρχίζουν να το διορθώνουν με διαταγές του τύπου «σταμάτα», «κάτσε καλά», «μη μιλάς».
Όμως τέτοια αυταρχική αντιμετώπιση επιφέρει το αντίθετο αποτέλεσμα καθώς το παιδί θα αισθάνεται όλο και περισσότερο την απόρριψη από γονείς και συνομηλίκους, αντί την κατανόηση που είναι και το πρέπον. Με αυτόν τον τρόπο θα δημιουργηθεί αρνητική εξέλιξη στην προσπάθεια διαπαιδαγώγησης και κοινωνικοποίησης, κάτι που θα συμβάλλει στην αύξηση της προβληματικής συμπεριφοράς του παιδιού με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής υπερκινητικότητας. Είναι δε συχνό φαινόμενο αυτά τα παιδιά να έχουν χαμηλή αυτό-εκτίμηση, επειδή τα μαλώνουν πολύ.
H Εξέλιξη του παιδιού
Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας είναι μια διαταραχή που εμφανίζεται νωρίς στην εξέλιξη και που μπορεί να παίζει καθοριστικό ρόλο στην υπόλοιπη πορεία τη ζωής του παιδιού. Δεν είναι τόσο εύκολο να διαπιστώσουμε αν υπάρχει διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας. Ειδικά τα μικρά παιδιά εκδηλώνουν συμπεριφορά που ταιριάζει με την ηλικία τους, αλλά που είναι και χαρακτηριστική για την διαταραχή αυτή. Κινητικότητα, ανησυχία, άγνοια του κινδύνου, απροσεξία κλπ, προέρχονται από μια κανονική ώθηση εξέλιξης, για να εξερευνήσουν τον κόσμο. Οι γονείς ιδίως είναι δύσκολο να ξεχωρίσουν αν η συμπεριφορά του παιδιού έχει αυτό το θετικό κίνητρο ή είναι χαρακτηριστικό της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας.
Χαρακτηριστικά της διαταραχής σε μικρά παιδιά παρατηρούμε στην αδυναμία τους να συγκεντρωθούν σε ένα παιχνιδάκι, στην απότομη εναλλαγή δραστηριοτήτων, στην δυσκολία να μαθαίνουν από τις εξερευνήσεις τους καθώς και στην αδυναμία αφομοίωσης κανόνων και ορίων.
Στη σχολική ηλικία χαρακτηρίζεται η διαταραχή από την ανήσυχη και άστοχη συμπεριφορά. Το παιδί δεν μπορεί να σταματήσει και η παρορμητική συμπεριφορά οδηγεί πολλές φορές σε ατυχήματα. Οι γονείς το περιγράφουν σαν άκεφο, πεισματάρικο, ανυπάκουο και αναίσθητο σε λογικές απαιτήσεις.
Στην ηλικία των 4 με 6 χρονών προβλήματα στην προσοχή παρατηρούνται συχνά, όμως εξαφανίζονται μετά από 6 μήνες περίπου. Όταν υπάρχει διαταραχή ελλειμματικής προσοχής υπερκινητικότητας, τα προβλήματα είναι σοβαρά και επίμονα.
Από 6 χρονών και άνω αναπτύσσονται κανονικά ο αυτοέλεγχος και η ικανότητα να εκτελέσει και να ολοκληρώσει ένα παιδί εργασίες. Έπειτα μεγαλώνει η συνείδηση της αναμενόμενης, από τους γονείς και το κοινωνικό περιβάλλον γενικότερα, συμπεριφοράς, καθώς αναπτύσσεται η ικανότητα της κοινωνικής συμπεριφοράς. Σε αυτή την φάση είναι πιο εύκολο να διαπιστώσουμε την διαταραχή αυτή, επειδή τα συμπτώματα του ελλείμματος προσοχής, υπερκινητικότητας και παρορμητικότητας φαίνονται καθαρά. Γι' αυτό η συμπεριφορά μέσα στο σχολείο αποτελεί ένα σημαντικό μέτρο.
Τι χρειάζεται ένα παιδί με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας:
Είναι σημαντικό το οικογενειακό περιβάλλον του παιδιού με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας να αποκτά μια σταθερή, ήρεμη μορφή.
Ο χώρος:
• Οι χώροι του σπιτιού πρέπει να είναι οργανωμένοι και τακτοποιημένοι.
• Η επίπλωση και τα χρώματα του σπιτιού να εκπέμπουν ηρεμία.
• Τα έπιπλα να είναι ανθεκτικά
• Το παιδί να έχει μια γωνιά όπου μπορεί να βρίσκεται χωρίς να το ενοχλήσουν.
• Να μην μπαινοβγαίνουν άνθρωποι συνέχεια.
Η θέση:
• Τα πράγματα (παιχνίδια, ρούχα, πιάτα, κλπ) να έχουν σταθερή θέση στο σπίτι.
• Το παιδί πρέπει να έχει την δική του θέση στο τραπέζι.
• Να υπάρχει η δυνατότητα να ηρεμήσει σε ένα ήσυχο μέρος του σπιτιού πού και πού (time out).
• Το παιδί χρειάζεται ένα σταθερό μέρος για να γράφει τα μαθήματα του.
Αξίες:
• Να ενθαρρύνουμε την θετική συμπεριφορά (με επαίνους και επιβραβεύσεις).
• Να είναι ξεκάθαρα τα όρια.
• Σε περίπτωση αταξίας να εξηγούμε ήρεμα και με απλά λόγια γιατί δεν πρέπει να συμβαίνει αυτό.
• Να περιορίσουμε τις τιμωρίες και να μην διαρκούν πολλή ώρα.
• Η τιμωρία να είναι ελαφριά, αλλά συνεπής, και να μείνουμε κοντά στο παιδί (για να μην αισθάνεται απόρριψη).
Κανόνες και συμφωνίες:
• Οι κανόνες να είναι απλοί και σαφείς.
• Να γίνουν συμφωνίες για διάφορα θέματα (το μάζεμα των παιχνιδιών, δουλειές στο σπίτι).
• Να υπάρχει σταθερή ώρα που ξυπνάμε, τρώμε, πάμε στο σχολείο, κοιμόμαστε, κλπ.
• Να μην δίνουμε πολλές εντολές ή εργασίες ταυτόχρονα, αλλά μόνο μια.
• Να μην δίνουμε πολλές πληροφορίες μαζεμένες.
Σχέση/ στοργή:
• Να υποστηρίζουμε το παιδί πάντα (και όταν επιβάλλουμε τιμωρία).
• Να του δείχνουμε ότι το αγαπάμε, και χωρίς λόγια.
• Να ενδιαφερόμαστε για ό,τι κάνει.
• Να το ακούμε με προσοχή όταν μιλάει
• Να του δίνουμε σημασία, ειδικά όταν συμπεριφέρεται καλά.
• Να το υποστηρίζουμε όταν βιώνει απογοήτευση και αποτυχία και να του δίνουμε την αίσθηση ότι αξίζει.
Ερεθίσματα:
• Να προσφέρουμε στο παιδί αρκετές δυνατότητες για δημιουργικά παιχνίδια (lego, παζλ κλπ) και να συμμετέχουμε σε αυτά μαζί του.
• Να του προσφέρουμε αρκετές δραστηριότητες έξω από το σπίτι.
• Να του προσφέρουμε την δυνατότητα να φέρει έναν φίλο μαζί του στο σπίτι.
• Γενικά να παρέχουμε δυνατότητες έκφρασης μέσα από τις οποίες μπορεί να εκτονωθεί δημιουργικά.
Έλεγχος:
• Να ελέγχουμε την κατάσταση όχι για να είμαστε οι κυρίαρχοι αλλά για να καθοδηγούμε το παιδί.
• Και οι δύο γονείς πρέπει να ακολουθούν μία και κοινή γραμμή.
• Να είναι συνεπείς και οι δύο γονείς σε αυτό που απαιτούν.
• Να παίρνουμε ξεκάθαρες και μελετημένες αποφάσεις, αλλά γρήγορες και έγκαιρες.
• Οι γονείς πρέπει να μην διογκώνουν την συμπεριφορά του παιδιού και να μην υπερβάλλουν.
Από την Μ. Στέιμαν - Κοκκαλίδου, Ψυχολόγο
Δεν γνωρίζουμε ακόμα αρκετά για τις αιτίες αυτού του φαινομένου, αλλά πιθανόν συμβάλλουν διάφορες συνθήκες για αυτό, όπως η διατροφή, η ρύπανση, ο τρόπος που ζούμε, τα ίδια τα παιδιά που πλέον έχουν διαφορετικές ανάγκες από τις προηγούμενες γενιές. Μπορεί το παιδί να αγχωθεί από μία κατάσταση, είτε νοητικά είτε συναισθηματικά, και να εκφραστεί με αυτόν τον τρόπο. Στην περίπτωση αυτήν, όταν αλλάζει η κατάσταση φεύγει και το πρόβλημα της υπερκινητικότητας. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις διαταραχής, που θα ακολουθήσουν το παιδί για όλη την ζωή του. Σε αυτές τις περιπτώσεις επιβάλλεται η οικογένεια να επισκέπτεται παιδοψυχίατρο ή παιδοψυχολόγο, για να μάθει τι συμβαίνει και να αντιμετωπιστεί σωστά η κατάσταση. Στην συνέχεια θα παρουσιάσουμε τρόπους που καθοδηγούν τους γονείς στην βελτίωση της κατάστασης στο σπίτι, οι οποίοι εκτός από την βοήθεια που προσφέρουν στο παιδί, αναδεικνύουν και την στήριξη που του προσφέρουν οι γονείς. Η αναγνώριση, από τους γονείς, των δυσκολιών που αντιμετωπίζει το παιδι αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τα αποτελέσματα.
Eλλειμματική προσοχή
<div align=left><img src=http://www.myhoroscope.gr/articles/images/Paidi1.jpg align=left hspace=6 vspace=1</div>Τα παιδιά που πάσχουν από ελλειμματική προσοχή δυσκολεύονται πολύ να συγκεντρωθούν σε εργασίες, στο παιχνίδι ή σε κοινωνικές συναλλαγές. Το έλλειμμα εμφανίζεται σε ένα μεγάλο φάσμα: από λανθασμένα συναισθήματα σε απλά ερεθίσματα, χαοτική συμπεριφορά με διάσπαση προσοχής, μέχρι την ανικανότητα να λύσει περίπλοκα καθήκοντα εργασίας.
Τα παιδιά με έλλειμμα προσοχής δεν αντιλαμβάνονται λεπτομέρειες. Η (σχολική) εργασία τους είναι συνήθως τσαπατσούλικη, χωρίς δεύτερη σκέψη και περιέχει πολλά λάθη που δείχνουν απροσεξία. Αρχίζουν κάτι καινούριο πριν ολοκληρώσουν την προηγούμενη εργασία ή αλλάζουν την μια δραστηριότητα μετά την άλλη.
Ελκονται εύκολα από ερεθίσματα έξω από την καθορισμένη δραστηριότητά τους. Το έλλειμμα προσοχής οδηγεί στην συνέχεια σε χαοτική συμπεριφορά. Ετσι παρουσιάζονται δυσκολίες στην οργάνωση, με αποτέλεσμα πχ να υπάρχουν παντού διάσπαρτα τα πράγματά τους και να μην βρίσκονται παρά μετά από πολύ αναζήτηση, αν βρεθούν τελικά και δεν είναι χαλασμένα. Το έλλειμμα μπορεί να φανεί επίσης στον κοινωνικό τομέα. Σε αυτήν την περίπτωση τα παιδιά δεν μπορούν να συγκεντρωθουν σε μια κουβέντα και αλλάζουν θέμα συχνά χωρίς να ολοκληρώνουν την συζήτηση. Ακόμη δείχνουν πολλές φορές να ονειροπολούν και να αδυνατούν να παρακολουθήσουν το τι τους λένε, στο δε παιχνίδι δεν τηρούν τους κανόνες. Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι αυτού του είδους τα ζητήματα δεν οφείλονται απαραίτητα στην διαταραχή που παρουσιάζουμε. Μπορεί το: «δεν ακολουθεί εντολές» να έχει σχέση με την έλλειψη κινήτρου, ή με την κατανόηση της εντολής, επειδή οι οδηγίες δεν ήταν σαφείς ή υπερβήκαν τις νοητικές ικανότητες του παιδιού.
Υπερκινητικότητα
Η δεύτερη όψη συμπεριφοράς της διαταραχής είναι η υπερκινητικότητα. Αυτό δείχνει ένα μεγάλο βαθμό κινητικής ανησυχίας. Συμβαίνει όταν το παιδί δεν μπορεί να κάθεται ακίνητο και κουνιέται συνέχεια ανήσυχα. Μπορεί να εμφανιστεί κιόλας με εκνευρισμένες κινήσεις χεριών ή κούνημα πέρα δώθε ποδιών. Στην τάξη το υπερκινητικό παιδί σηκώνεται συνέχεια από την θέση του και περπατάει από 'δω και από 'κει. Έπειτα τρέχει πολύ, σκαρφαλώνει και πειράζει τα πάντα. Δεν ξέρει να παίζει μόνο του, να διασκεδάζει με τον εαυτό του. Μιλάει υπερβολικά, κάνει πολλή φασαρία και δεν σταματάει σαν να το σπρώχνει μια μηχανή.
Παρορμητικότητα
Η παρορμητικότητα, η τρίτη πλευρά της διαταραχής, έχει σχέση με την άμεση αντίδραση σε ερεθίσματα από το περιβάλλον. Βλέπουμε ότι το παιδί γίνεται υπερβολικά ανυπόμονο και δεν μπορεί να αναστέλλει την αντίδρασή του την κατάλληλη στιγμή. Το παρορμητικό παιδί πετάει την απάντηση πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση. Δυσκολεύεται να περιμένει την σειρά του στο παιχνίδι, ενοχλεί και εμποδίζει το παιχνίδι άλλων, παρεμβαίνει χωρίς να το ζητάει, διακόπτει μια συζήτηση. Κάνει τον κλόουν πολλές φορές. Επίσης παίρνει πράγματα άλλων χωρίς να ζητήσει άδεια και πειράζει πράγματα άλλων παιδιών, ενώ ξέρει ότι δεν επιτρέπεται. Χαρακτηριστικό είναι ότι αναζητά συχνά επικίνδυνες καταστάσεις. Δεν δείχνει να έχει φόβο και το έλκουν επικίνδυνες καταστάσεις. Φαίνεται να μην σκέφτεται τις συνέπειες των πράξεων του.
Γενικά λέμε ότι ένα παιδί έχει τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας όταν συμβαίνουν και οι τρεις όψεις, δηλαδή έλλειμμα προσοχής, παρορμητικότητα και υπερκινητικότητα, μακροχρόνια και στο σπίτι και στο σχολείο. Τα συμπτώματα θα πρέπει να υπάρχουν από μικρή ηλικία και θα πρέπει να επηρεάζουν αρνητικά την γενικότερη συμπεριφορά του παιδιού. Επίσης πρέπει να είναι φανερά σε όλη την εξέλιξή του, από τα παιδικά χρόνια μέχρι και την ενηλικίωση.
Είναι κατανοητό ότι το περιβάλλον του παιδιού με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας αντιμετωπίζει το παιδί σαν ενοχλητικό. Η δύστροπη και ανυπάκουη συμπεριφορά δημιουργεί στους γονείς αρνητικά συναισθήματα και τους κάνει να απελπίζονται, καθώς το υπερκινητικό και παρορμητικό παιδί δεν κάθεται ποτέ, ενώ φαίνεται και να μην υπακούει σε οδηγίες και ενδείξεις, δημιουργόντας την εικόνα ενός ατόμου απείθαρχου και αναξιόπιστου. Γι' αυτόν τον λόγο οι γύρω άνθρωποι συνήθως αρχίζουν να το διορθώνουν με διαταγές του τύπου «σταμάτα», «κάτσε καλά», «μη μιλάς».
Όμως τέτοια αυταρχική αντιμετώπιση επιφέρει το αντίθετο αποτέλεσμα καθώς το παιδί θα αισθάνεται όλο και περισσότερο την απόρριψη από γονείς και συνομηλίκους, αντί την κατανόηση που είναι και το πρέπον. Με αυτόν τον τρόπο θα δημιουργηθεί αρνητική εξέλιξη στην προσπάθεια διαπαιδαγώγησης και κοινωνικοποίησης, κάτι που θα συμβάλλει στην αύξηση της προβληματικής συμπεριφοράς του παιδιού με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής υπερκινητικότητας. Είναι δε συχνό φαινόμενο αυτά τα παιδιά να έχουν χαμηλή αυτό-εκτίμηση, επειδή τα μαλώνουν πολύ.
H Εξέλιξη του παιδιού
Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας είναι μια διαταραχή που εμφανίζεται νωρίς στην εξέλιξη και που μπορεί να παίζει καθοριστικό ρόλο στην υπόλοιπη πορεία τη ζωής του παιδιού. Δεν είναι τόσο εύκολο να διαπιστώσουμε αν υπάρχει διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας. Ειδικά τα μικρά παιδιά εκδηλώνουν συμπεριφορά που ταιριάζει με την ηλικία τους, αλλά που είναι και χαρακτηριστική για την διαταραχή αυτή. Κινητικότητα, ανησυχία, άγνοια του κινδύνου, απροσεξία κλπ, προέρχονται από μια κανονική ώθηση εξέλιξης, για να εξερευνήσουν τον κόσμο. Οι γονείς ιδίως είναι δύσκολο να ξεχωρίσουν αν η συμπεριφορά του παιδιού έχει αυτό το θετικό κίνητρο ή είναι χαρακτηριστικό της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας.
Χαρακτηριστικά της διαταραχής σε μικρά παιδιά παρατηρούμε στην αδυναμία τους να συγκεντρωθούν σε ένα παιχνιδάκι, στην απότομη εναλλαγή δραστηριοτήτων, στην δυσκολία να μαθαίνουν από τις εξερευνήσεις τους καθώς και στην αδυναμία αφομοίωσης κανόνων και ορίων.
Στη σχολική ηλικία χαρακτηρίζεται η διαταραχή από την ανήσυχη και άστοχη συμπεριφορά. Το παιδί δεν μπορεί να σταματήσει και η παρορμητική συμπεριφορά οδηγεί πολλές φορές σε ατυχήματα. Οι γονείς το περιγράφουν σαν άκεφο, πεισματάρικο, ανυπάκουο και αναίσθητο σε λογικές απαιτήσεις.
Στην ηλικία των 4 με 6 χρονών προβλήματα στην προσοχή παρατηρούνται συχνά, όμως εξαφανίζονται μετά από 6 μήνες περίπου. Όταν υπάρχει διαταραχή ελλειμματικής προσοχής υπερκινητικότητας, τα προβλήματα είναι σοβαρά και επίμονα.
Από 6 χρονών και άνω αναπτύσσονται κανονικά ο αυτοέλεγχος και η ικανότητα να εκτελέσει και να ολοκληρώσει ένα παιδί εργασίες. Έπειτα μεγαλώνει η συνείδηση της αναμενόμενης, από τους γονείς και το κοινωνικό περιβάλλον γενικότερα, συμπεριφοράς, καθώς αναπτύσσεται η ικανότητα της κοινωνικής συμπεριφοράς. Σε αυτή την φάση είναι πιο εύκολο να διαπιστώσουμε την διαταραχή αυτή, επειδή τα συμπτώματα του ελλείμματος προσοχής, υπερκινητικότητας και παρορμητικότητας φαίνονται καθαρά. Γι' αυτό η συμπεριφορά μέσα στο σχολείο αποτελεί ένα σημαντικό μέτρο.
Τι χρειάζεται ένα παιδί με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας:
Είναι σημαντικό το οικογενειακό περιβάλλον του παιδιού με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας να αποκτά μια σταθερή, ήρεμη μορφή.
Ο χώρος:
• Οι χώροι του σπιτιού πρέπει να είναι οργανωμένοι και τακτοποιημένοι.
• Η επίπλωση και τα χρώματα του σπιτιού να εκπέμπουν ηρεμία.
• Τα έπιπλα να είναι ανθεκτικά
• Το παιδί να έχει μια γωνιά όπου μπορεί να βρίσκεται χωρίς να το ενοχλήσουν.
• Να μην μπαινοβγαίνουν άνθρωποι συνέχεια.
Η θέση:
• Τα πράγματα (παιχνίδια, ρούχα, πιάτα, κλπ) να έχουν σταθερή θέση στο σπίτι.
• Το παιδί πρέπει να έχει την δική του θέση στο τραπέζι.
• Να υπάρχει η δυνατότητα να ηρεμήσει σε ένα ήσυχο μέρος του σπιτιού πού και πού (time out).
• Το παιδί χρειάζεται ένα σταθερό μέρος για να γράφει τα μαθήματα του.
Αξίες:
• Να ενθαρρύνουμε την θετική συμπεριφορά (με επαίνους και επιβραβεύσεις).
• Να είναι ξεκάθαρα τα όρια.
• Σε περίπτωση αταξίας να εξηγούμε ήρεμα και με απλά λόγια γιατί δεν πρέπει να συμβαίνει αυτό.
• Να περιορίσουμε τις τιμωρίες και να μην διαρκούν πολλή ώρα.
• Η τιμωρία να είναι ελαφριά, αλλά συνεπής, και να μείνουμε κοντά στο παιδί (για να μην αισθάνεται απόρριψη).
Κανόνες και συμφωνίες:
• Οι κανόνες να είναι απλοί και σαφείς.
• Να γίνουν συμφωνίες για διάφορα θέματα (το μάζεμα των παιχνιδιών, δουλειές στο σπίτι).
• Να υπάρχει σταθερή ώρα που ξυπνάμε, τρώμε, πάμε στο σχολείο, κοιμόμαστε, κλπ.
• Να μην δίνουμε πολλές εντολές ή εργασίες ταυτόχρονα, αλλά μόνο μια.
• Να μην δίνουμε πολλές πληροφορίες μαζεμένες.
Σχέση/ στοργή:
• Να υποστηρίζουμε το παιδί πάντα (και όταν επιβάλλουμε τιμωρία).
• Να του δείχνουμε ότι το αγαπάμε, και χωρίς λόγια.
• Να ενδιαφερόμαστε για ό,τι κάνει.
• Να το ακούμε με προσοχή όταν μιλάει
• Να του δίνουμε σημασία, ειδικά όταν συμπεριφέρεται καλά.
• Να το υποστηρίζουμε όταν βιώνει απογοήτευση και αποτυχία και να του δίνουμε την αίσθηση ότι αξίζει.
Ερεθίσματα:
• Να προσφέρουμε στο παιδί αρκετές δυνατότητες για δημιουργικά παιχνίδια (lego, παζλ κλπ) και να συμμετέχουμε σε αυτά μαζί του.
• Να του προσφέρουμε αρκετές δραστηριότητες έξω από το σπίτι.
• Να του προσφέρουμε την δυνατότητα να φέρει έναν φίλο μαζί του στο σπίτι.
• Γενικά να παρέχουμε δυνατότητες έκφρασης μέσα από τις οποίες μπορεί να εκτονωθεί δημιουργικά.
Έλεγχος:
• Να ελέγχουμε την κατάσταση όχι για να είμαστε οι κυρίαρχοι αλλά για να καθοδηγούμε το παιδί.
• Και οι δύο γονείς πρέπει να ακολουθούν μία και κοινή γραμμή.
• Να είναι συνεπείς και οι δύο γονείς σε αυτό που απαιτούν.
• Να παίρνουμε ξεκάθαρες και μελετημένες αποφάσεις, αλλά γρήγορες και έγκαιρες.
• Οι γονείς πρέπει να μην διογκώνουν την συμπεριφορά του παιδιού και να μην υπερβάλλουν.